In hun afweging om een huis te bezoeken keken controleurs eerst naar de afstand tot het huis van de ouders. En die is doorgaans kleiner bij studenten met een migratieachtergrond. De achtergrond van studenten was geen criterium bij de keuze om een huisbezoek te brengen. Omdat de dienst selecteerde op kenmerken die vaker voorkomen bij mensen met een migratieachtergrond, was hier volgens Dijkgraaf toch sprake van discriminatie.

„Dat is wel iets wat me erg aantrekt. Ik maak ook daar de excuses voor. Dat hadden we beter en zorgvuldiger moeten doen”, zegt Dijkgraaf na afloop van de ministerraad.

Het gaat hier behalve om de afstand tot de ouders ook om andere kenmerken die later in het selectieproces mee gingen tellen. Controleurs namen bijvoorbeeld ook in hun afweging mee of de jongeren in een studentenhuis woonden. Zij schatten de kans op fraude kleiner in als dat het geval was. Daarmee werden studenten met een migratieachtergrond benadeeld, omdat zij minder vaak in studentenhuizen wonen.

„Van de overheid mag je verwachten dat degelijk wordt onderbouwd waarom criteria worden gebruikt, maar dat is niet gebeurd”, zegt een woordvoerder van de minister.

Ook op zichzelf wonende mbo-studenten kregen vaker een huisbezoek. Dat komt doordat zij vanaf 2015 als enige nog een uitwonendenbeurs konden aanvragen omdat het - inmiddels weer afgeschafte - leenstelsel toen werd ingevoerd voor studenten op hogescholen en universiteiten. Tussen 2012 en 2015 werd het risico op fraude bovendien onterecht hoger ingeschat bij mbo’ers. De DUO redeneerde dat op kamers wonen bij deze groep minder nodig was. Door de grote hoeveelheid mbo-instellingen zou het vaak niet nodig zijn om het ouderlijk huis te verlaten. Ook deze aanname bleek niet goed onderbouwd.

Eerder deze week waarschuwde de parlementaire-enquêtecommissie die het fraudebeleid bij de overheid heeft onderzocht dat het schandaal als met de kinderopvangtoeslag zo weer kan gebeuren.