Hoe ziet het Midden-Oosten er straks uit? Als de oorlog tussen Israël en Hamas tot een einde komt, stopt dan ook de spiraal van geweld in de rest van de regio? Wordt alles weer zoals het was?

Het antwoord op die laatste vraag tekent zich steeds duidelijker af: nee, het is onwaarschijnlijk dat de status quo terugkeert.

Machtsverhoudingen zijn aan het veranderen. De Verenigde Staten en in hun kielzog ook Israël boeten in aan invloed. Tegelijk voelen de Arabische staten zich gesterkt. Het aanhoudende geweld in Gaza, en de wereldwijde kritiek daarop, is voor hen een bevestiging dat het morele gelijk aan hun kant ligt.

Een duidelijke vertaling van die kantelende houding is te zien in het beleid van Saudi-Arabië, een van de belangrijkste landen in de regio. Voor het uitbreken van de oorlog op 7 oktober was het land dicht bij een historisch akkoord met Israël, net zoals de Verenigde Arabische Emiraten en Bahrein eerder soortgelijke akkoorden sloten.

Grenzen van 1967

Sindsdien is er veel veranderd. Voor Saudi-Arabië zijn diplomatieke betrekkingen met Israël niet van tafel, maar die komen wel met een glasheldere prijs: eerst moet er een onafhankelijke Palestijnse staat komen. Die staat moet gerealiseerd worden volgens de grenzen van 1967 en moet Oost-Jeruzalem als hoofdstad krijgen.

De Saudische kroonprins Mohammed bin Salman, die het land feitelijk bestuurt, heeft die positie al eerder verdedigd, maar deed dat woensdag opnieuw naar aanleiding van een reis van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, door de regio.

Blinken maakt momenteel zijn vijfde reis door het Midden-Oosten sinds het uitbreken van de oorlog en doet er alles aan om schot te krijgen in de onderhandelingen tussen Israël en Hamas. Die onderhandelingen kunnen op de instemming van Saudi-Arabië rekenen, maar dus wel met de voorwaarde dat ze uiteindelijk leiden tot een Palestijnse staat. „Het koninkrijk heeft zijn stevige positie aan de Amerikaanse regering overgebracht”, aldus een persverklaring woensdag.

Die positie is in lijn met een voorstel voor vrede van diverse Arabische landen, vorige maand, waarin Israël normalisatie van de betrekkingen wordt aangeboden in ruil voor „onomkeerbare stappen” richting een Palestijnse staat.

As van Verzet

Of Israël hiermee akkoord gaat, valt te betwijfelen. Als het al zou gebeuren, dan kan zo’n verdrag de huidige keten van escalatie in de regio niet stoppen. Dat komt omdat die escalatie niet zozeer te maken heeft met de Arabische landen, maar met de zogenoemde ”As van Verzet”. Dat is een groep die losjes wordt aangestuurd door Iran. De belangrijkste spelers hier zijn Hezbollah in Libanon, strijdgroepen in Syrië en Irak en de Houthi’s in Jemen.

Voor hen zijn „stappen” richting een Palestijnse staat niet genoeg. Het is zelfs de vraag of er voor hen überhaupt een concessie bestaat die ver genoeg gaat. De As van Verzet heeft zich, anders dan veel Arabische landen, principieel tegen de Verenigde Staten en Israël verklaard. Geen vredesplan zal dat veranderen.