De Noord-Ierse Michelle O’Neill is nooit iemand geweest die snel opgeeft. Nadat ze op haar vijftiende zwanger raakte in een rooms-katholiek plattelandsmilieu, was haar leven niet altijd eenvoudig. „Je werd in een hokje geplaatst”, zei ze in een interview in 2022. „Alleenstaande moeder, ongehuwd moeder; bijna afgeschreven. Maar ik was vastbesloten niet afgeschreven te worden; dat ik hard zou werken en een goed leven voor mijn dochter zou creëren.”

Zaterdag werd O’Neill, die in 1977 als Michelle Doris ter wereld kwam en enkele jaren leider is van partij Sinn Féin, geïnstalleerd als eerste pro-Ierse premier van Noord-Ierland.

Aansluiting

Ook daarvoor was doorzettingsvermogen nodig – of geduld op zijn minst. De grootste pro-Britse partij, Democratic Unionist Party (DUP), had tot vorige week twee jaar de Noord-Ierse politiek lamgelegd. Dat O’Neill met Sinn Féin in 2022 de verkiezingen won, deed daaraan niets af. Volgens de Noord-Ierse politieke regels moet een regering altijd bestaan uit unionisten, die vinden dat de regio bij het Verenigd Koninkrijk moet blijven horen, en nationalisten als O’Neill, die aansluiting willen bij Ierland.

Die regels komen voort uit het Goedevrijdagakkoord dat na 1998 een einde maakte aan de Troubles, het gewapende conflict tussen de unionisten en nationalisten, waarbij tussen eind jaren 60 en de eeuwwisseling ruim 3500 doden en tienduizenden gewonden vielen.

De DUP lag twee jaar dwars, omdat de partij vond dat de Britse regering in de brexitonderhandelingen te veel had toegegeven. Om na het vertrek uit de Europese Unie een harde grens tussen Noord-Ierland en EU-lid Ierland te voorkomen, sprak Londen met Brussel af dat de douanegrens voor goederen tussen Noord-Ierland en de rest van het VK in de Ierse Zee kwam te liggen. Dat beviel de DUP niet. Maar Londen zegde vorige week kleine veranderingen toe en beloofde extra financiële steun voor Noord-Ierland. De DUP bond in en O’Neill kon beginnen.

Referendum

Toch blijft het voor unionisten slikken. In een interview zondag stelde O’Neill dat er „binnen tien jaar beslist een referendum komt” over afscheiding van Noord-Ierland. O’Neill is dochter van een ex-lid van de Irish Republican Army (IRA). Haar vader zat gevangen tijdens de Troubles. Anderen zien de 47-jarige premier juist als het gezicht van de nieuwe generatie binnen Sinn Féin – vroeger de politieke tak van de IRA. O’Neill was zelf nooit direct betrokken bij de gewapende strijd.

Sterker nog, ze startte haar politieke carrière in 1998, het jaar van het Goedevrijdagakkoord. Ze werkte zich op binnen de politiek: van burgemeester naar minister van Landbouw en van Gezondheidszorg, en van partijleider naar vicepremier.

In 2022 kwam ze in opspraak, toen ze stelde dat er tot het Goedevrijdagakkoord „geen alternatief” bestond voor de gewapende strijd van de IRA. Maar meestal toont O’Neill zich juist verbindend. Zo was ze, tegen de republikeinse traditie in, bij de begrafenis van de Britse koningin Elizabeth II en de kroning van Charles III. „We leven in veranderende tijden”, legde ze uit. Ze onderstreepte ermee dat ze een premier van alle Noord-Ieren wil zijn. Ook van unionisten.