Zelden begon Amerika met zoveel tegenzin aan een militaire operatie als die van vrijdag. De Amerikaanse regering verspreidde de afgelopen dagen via journalisten over alle windstreken gevoelige informatie over de geplande operatie. Daardoor hadden de geselecteerde doelwitten alle tijd zich voor te bereiden. Iran kreeg de gelegenheid om commandanten in Irak en Syrië terug naar huis te halen en de Iraakse milities, die verantwoordelijk waren voor de dood van de drie Amerikaanse militairen, trokken zich terug uit hun bases.

Vrijdagavond begon de aangekondigde vergeldingsmissie. De Amerikaanse luchtmacht bombardeerde in totaal zo’n 85 doelen in Irak en Syrië, toebehorend aan de Iraanse paramilitaire organisatie Al-Quds en Iraakse pro-Iraanse milities in Syrië en Irak. De Amerikanen vernietigden commandocentra, wapenfabrieken en -opslagplaatsen. Bij een aantal bombardementen ontstonden nieuwe explosies.

Hoe hard de Amerikanen ook daadkrachtig proberen over te komen, de aanvallen geven ook blijk van een angst voor escalatie. De VS houden Iran verantwoordelijk voor de dodelijke aanval op hun militairen, omdat de drone waarmee die werd uitgevoerd van Iraanse makelij was en vermoedelijk door Teheran is geleverd aan de sjiitische milities in Irak. Ook al houden de VS Iran aansprakelijk, er volgden geen aanvallen op Iraans grondgebied, waar sommige Republikeinse politici voor pleitten.

Wraak

De Amerikaanse president Joe Biden kondigde aan dat de aanvallen pas het begin zijn. „Onze respons is vandaag begonnen. Die zal blijven voortduren op de momenten en plaatsen naar onze keuze”, zei hij.

Zondag voerden de Amerikanen en Britten, met hulp van Nederlanders, ook aanvallen uit tegen de Houthi-rebellen in Jemen. Daarbij zouden ondergrondse wapenopslagplaatsen, raketsystemen, lanceerinstellingen, radarinstallaties en de luchtafweer van de Houthi’s zijn bestookt. De Houthi’s hebben wraak gezworen.

De vraag is of de aanvallen voor Amerika het gewenste effect hebben. De bombardementen hebben militair in ieder geval weinig effect. De milities in Irak, Syrië en Jemen beschikken over een groot aantal strijders en grote wapenarsenalen die zijn verspreid over een enorm grondgebied. Om hen militair te schaden is veel meer geweld nodig.

De Amerikanen worden door landen in de regio steeds meer gezien als een destabiliserende factor, doordat zij niet alleen de Israëlische invasie van Gaza militair steunen, maar zelf ook verder betrokken raken bij conflicten in verschillende landen in het Midden-Oosten. Buiten Bahrein wil geen enkel Arabisch land meedoen aan de coalitie tegen de Houthi’s. De Omaanse buitenlandminister Sayyid Badr Al-Busaidi bekritiseerde zondag het Amerikaans-Britse optreden in Irak en Jemen en stelde dat de acties „de veiligheid, stabiliteit en inspanningen van de regio om uitdagingen zoals geweld en extremisme aan te pakken”, ondermijnen.

Vraag is of de VS nog voldoende krediet hebben bij de Iraakse regering om zich verder te wreken. De Amerikaanse troepenmacht in Irak is er op uitnodiging van Bagdad. De Iraakse autoriteiten staan onder zware binnenlandse druk om de Amerikanen het land uit te gooien.

Machtsvertoon

De Iraakse premier Mohammed al-Sudani haalde zaterdag stevig uit naar Washington, naar aanleiding van de bombardementen op Iraaks grondgebied. Zijn woordvoerder noemde de aanvallen een voorbeeld van „flagrante agressie” en beschuldigt de VS ervan „de veiligheidssituatie in Irak en de regio naar de rand van de afgrond te duwen”. Premier Al-Sudani beschuldigde de internationale coalitie zaterdag ervan te zijn „afgeweken van haar toegewezen taken en toegekende mandaat”.

Officieel zijn de Amerikanen en hun bondgenoten in Irak aanwezig voor om te strijd tegen terreurbeweging Islamitische Staat (IS). Maar de laatste jaren is de aandacht van de Amerikanen meer komen te liggen op het bestrijden van de Iraanse aanwezigheid en Iraaks-sjiitische milities in Irak.

„Het is essentieel dat alle betrokken partijen begrijpen dat de soevereiniteit van onze natie niet mag dienen als podium voor machtsvertoon tussen vijanden”, waarschuwde de Iraakse premier.