Onderhandelaars werkten sinds maandag om de grootste hervorming in decennia op het gebied van Europese asiel- en migratieregels te bewerkstelligen. Het doel van het akkoord is om illegale migratie te ontmoedigen. Om de regels in te voeren, moeten het Parlement en de lidstaten ze nog officieel goedkeuren. Doorgaans is dat een formaliteit, al ligt in Brussel niets zo gevoelig als nieuw migratiebeleid.

De onderhandelaars kwamen overeen dat er strengere controles komen aan de buitengrenzen. Kansarme asielzoekers –uit landen als Turkije, India of Tunesië van wie statistisch gezien minder dan 20 procent recht op asiel krijgt– zullen aan de grens worden vastgehouden in centra die iets weg hebben van een gevangenis. Het doel is om hun asielaanvragen in deze centra binnen twaalf weken te behandelen en mensen onmiddellijk naar het land van herkomst te sturen als hun aanvraag wordt afgewezen.

Afkopen

Vluchtelingen die wel redelijke kans maken op asiel, gaan de procedure in bij het land van aankomst. Bij grote aantallen asielzoekers wordt de verantwoordelijkheid eerlijk verdeeld over heel Europa. Noord-Europese landen zijn daarbij niet gedwongen om vluchtelingen op te nemen die vanuit het zuiden worden herverdeeld. Ze krijgen de keus om ofwel een bepaald quotum migranten op te nemen, ofwel bij te dragen aan een Europees solidariteitsfonds om de last te helpen verdelen – in de volksmond ”afkopen” genoemd.

Alle EU-landen zijn verplicht hun steentje bij te dragen. De verplichte solidariteit is een compromis tussen landen van aankomst, bestemmingslanden in het noorden en Oost-Europese lidstaten, die liefst helemaal geen vluchtelingen opnemen. Italië, Griekenland en Spanje gaven tijdens de onderhandelingen aan niet te willen opdraaien voor de opvangkosten, omdat de meeste asielzoekers toch naar het noorden willen. Duitsland, Denemarken en Nederland stonden er juist op dat migranten de asielprocedure doorlopen in het eerste EU-land van aankomst.

Van maandag tot woensdagochtend onderhandelden het Parlement en de Raad over de laatste vijf wetsvoorstellen van het Asiel- en Migratiepact. Daarnaast bevat het pact drie wetgevingsvoorstellen die al in 2016 door de Europese Commissie waren gepresenteerd en waarover het Parlement en de Raad in december 2022 een voorlopig akkoord bereikten.

De onderhandelaars wilden er per se voor Kerst uitkomen, voordat migratie zou worden weggedrukt door de Europese verkiezingen, die in juni gepland staan. Na die tijd zouden de onderhandelingen –bij geen akkoord– waarschijnlijk opnieuw moeten beginnen, was de vrees. Een tijdrovende klus. Om tot dit akkoord te komen, had Brussel jaren nodig.