Sinds de verkiezingsoverwinning van de PVV is er verschillende keren geschreven over de zorgen van het bedrijfsleven over de economische gevolgen van een regering onder leiding van Wilders. Men vreest dat de vijandige houding ten aanzien van buitenlanders de technisch bekwame buitenlandse werknemers afstoot, waardoor men moeilijker hoogwaardige werknemers kan werven. Het gevolg kan zijn dat het vestigingsklimaat van Nederland verslechtert.

Zouden de gevolgen van een regering onder leiding van de populist Wilders inderdaad zo erg kunnen zijn? Een recent artikel in The American Economic Review werpt licht op dit vraagstuk. De auteurs definiëren een populistische leider als iemand die een scherp onderscheid tussen elite en volk verkondigt. De elite zorgt niet goed voor het volk. Bij linkse populisten bestaat de elite uit internationale instellingen, zoals het Internationaal Monetair Fonds, investeerders en het kapitalisme in het algemeen. Rechtse populisten benadrukken identiteit en religieuze verschillen. Beide soorten populisten zeggen op te komen voor ”het volk”.

Lagere groei

Om de gevolgen van populistisch leiderschap voor de economie te kunnen bestuderen, verzamelde men gegevens van zestig landen over de periode van 1900 tot 2020. In 28 van de zestig landen hebben gedurende bepaalde periodes populistische leiders geregeerd. 2018 was het jaar met de meeste populistische leiders. De prestaties van de economie onder leiding van populistische leiders worden vergeleken met het gemiddelde van het desbetreffende land en met het gemiddelde van landen in de periode waarin de populistische leider aan de macht is.

Wat blijkt? Gedurende een periode dat een populistische leider aan de macht is, is het inkomen per hoofd van de bevolking lager dan in andere periodes en ook lager dan het gemiddelde in andere landen in dezelfde periode. Dit geldt zowel vijf als vijftien jaar na het aan de macht komen van de leider. De groei is tussen de 0,5 en 1 procent per jaar lager.

Hogere staatsschuld

Populisten zeggen op te komen voor het gewone volk. Krijgen die dan meer dan anders? Nee, dat blijkt niet het geval te zijn. De scheefheid van de inkomensverdeling verandert niet. Het aandeel van lonen in het nationaal inkomen ook niet.

Populisten geven vaak de schuld aan het buitenland. Onder een populistisch regime neemt de internationale handel als percentage van het nationaal inkomen inderdaad af. De invoertarieven dalen minder hard dan in andere landen en de financiële integratie neemt af. Verder stijgt in de loop van de tijd de staatsschuld meer en is de inflatie ook hoger. Vaak wordt gewezen op de schade die populistische regeringen aan de instituties aanrichten. Denk aan Polen en Hongarije. De berekeningen bevestigen dit beeld. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht wordt geringer, evenals de vrijheid van verkiezingen en media.

Deze systematische analyse van de gemiddelde gevolgen van een populistische regering mogen als een waarschuwing dienen voor Nederlandse politici. Is men eenmaal een destructief pad ingeslagen, dan is het moeilijk daar weer uit te komen.

De auteur is emeritus hoogleraar internationale economie, Radboud Universiteit, Nijmegen. Het besproken artikel is ”Manuel Funke, Moritz Schularick en Christoph Trebesch, Populist Leaders and the Economy, American Economic Review 2023, 113(12): 3249-3288.