Het zijn de grootste en bekendste watervallen ter wereld: de Niagarawatervallen. Het natuurschoon trekt jaarlijks 30 miljoen bezoekers. Eigenlijk zijn het er drie: de Horseshoe Falls, de American Falls en de Bridal Falls. Ze liggen op de grens tussen de Amerikaanse staat New York en de Canadese provincie Ontario. Beide landen zijn hier verbonden door de Rainbow Bridge.

De watervallen liggen tussen Lake Erie en Lake Ontario. De scheepvaart op de Grote Meren wordt om de waterval heen geleid door het 43 kilometer lange Wellandkanaal aan de Canadese zijde. Het allereerste kanaal werd in 1829 voor schepen geopend. Er wordt jaarlijks 30 miljoen ton aan goederen door het kanaal vervoerd.

Het verval van de watervallen is niet groot, gemiddeld 60 meter totaal, maar de breedte van de Niagarawatervallen en de hoeveelheid water die ze passeert, maken ze tot een waar spektakel. Per minuut stort er 170 miljoen liter water naar beneden over de drie watervallen. Dat is de inhoud van 1 miljoen tot de rand toe gevulde badkuipen.

Al vroeg hadden slimmeriken in de gaten dat je met het kolkende en stromende water elektriciteit kon opwekken. Aan Canadese kant werd ruim 120 jaar geleden een waterkrachtcentrale gebouwd, die van 1905 tot 2006 in bedrijf was. Het water van de Niagararivier werd omgeleid om de gigantische generatoren te laten draaien. „De centrale voorzag de wijde omgeving van stroom. Het stromende water trok allerlei zakenlieden aan die geld wilden verdienen aan het benutten van waterkracht”, zegt historicus Jim Hill, senior manager van Niagara Parks.

Museum

De elektriciteitsopwekking gebeurt door de hoeveelheid water die over de rand valt te regelen met sluizen en dammen. Aan de Amerikaanse kant staat de Robert Moses-centrale en aan de Canadese kant de Sir Adam Beck-waterkrachtcentrales.

Het Niagara Parks Power Station is nu een museum. Binnen hangt nog de sfeer van toen. Alsof ieder moment de enorme generatoren weer kunnen gaan draaien. Het zijn zogenaamde Westinghouse-generatoren om wisselstroom te creëren, die gepatenteerd waren door uitvinder Nikola Tesla, destijds geavanceerde technologie. Hill: „De Kroaat Tesla kwam in 1884 met een paar centen en een notitieboek naar de Verenigde Staten. In New York kreeg Tesla een baan aangeboden bij het bedrijf van Thomas Edison. In 1891 werd hij tot Amerikaans staatsburger genaturaliseerd. Tesla had rare gewoonten: zo liep hij drie keer rond een gebouw voordat hij er naar binnen ging.”

De fabriek, legt Hill uit, werd gebouwd in een tijd waarin esthetiek de boventoon voerde. De rustieke kalkstenen buitenkant en de blauwe dakpannen waren een poging van de New Yorkse architect Algernon S. Bell om het bouwwerk te laten opgaan in de watervallen.

Hill laat zien waar het water binnenkwam, waar het door een schacht stroomde om de turbines van stroom te voorzien, en vervolgens door een tunnel naar een afvoerpunt aan de voet van de Horseshoe Falls, de grootste van de drie watervallen van Niagara. „De fabriek begon met twee generatoren en in 1924 waren ze alle elf geïnstalleerd. Naast elke generator staat een zogenaamde ”gouverneur” die de waterstroom naar een turbine regelt. Een luchtrem in de gouverneur hielp de stroom aan te passen. Ze hadden precies 250 ton water per minuut nodig om 25 hertz te krijgen.”

Belevenis

Onderdeel van de centrale was een tunnel van 670 meter lang om het water terug te voeren in de Niagararivier. De meer dan honderd jaar oude tunnel is te bezoeken en dat is een ware belevenis. Met een glazen lift gaat het van de begane grond in het museum 55 meter naar beneden.

De Tunnel, die bijna 8 meter hoog en 6 meter breed is, is een historische en unieke attractie. „Het kostte duizenden arbeiders vier jaar om de schalie onder de centrale productieruimte uit te graven met behulp van lantaarns, dynamiet, pikhouwelen en schoppen”, zegt Hill. „Op weg naar beneden zou het water de turbinebladen laten draaien. Ze waren verbonden met een 41 meter lange schacht die helemaal naar de begane grond liep en de rotor in de dynamo ronddraaide, waardoor de wisselstroom werd opgewekt.”

Vlekken

Terwijl hij door de gewelfde doorgang van de tunnel loopt, gebaart Hill naar krijtwitte vlekken die bijna tot aan de bovenkant van de gebogen bakstenen muren reiken. „Je kunt zien hoe hoog het water stond”, zegt hij. „De tunnel bevatte 71.000 liter water dat zich met een snelheid van 9 meter per seconde verplaatste.” De licht gebogen tunnel is gebouwd als een fort en bestaat uit vier lagen baksteen en 55 centimeter beton en is omgeven door schalie.

„Het is verbazingwekkend wat ze destijds deden zonder elektriciteit. We hebben wat kleine reparaties aan de stenen uitgevoerd en rotsankers aan de boog toegevoegd om de structuur te garanderen, maar hij verkeert in een hele goede staat. Sinds de bouw hebben ze slechts twee keer onderhoud gepleegd: één keer in de jaren vijftig en één keer in de jaren negentig.”

Tegen het einde van de wandeling door de tunnel begint gerommel de omgeving te vullen. Wind? Onweer? Natuurlijk licht stroomt naar binnen als het pad uitkomt op een 20 meter hoog uitkijkplatform op rivierniveau dat bijna aan de voet van de Horseshoe Falls ligt. En dan staat de bezoeker ineens onderaan die geweldige waterval. Dertien verdiepingen aan water dendert naar beneden. De nevel zorgt voor een nat pak. Iets verderop creëert de zon een regenboog op de nevel. En soms wel twee.