De problemen ontstonden op 15 november toen het Grondwettelijke Hof in Karlsruhe oordeelde dat de opgestelde begroting ongrondwettelijk was. De coalitie van SPD, Groenen en FDP had naast de reguliere begroting een extra pot van 60 miljard euro gereserveerd om het klimaatbeleid en de modernisering van de economie mee te bekostigen.

Die euro’s kwamen uit niet gebruikte fondsen van 2021 om de coronapandemie aan te pakken. De coalitie omzeilde op die manier de Schuldenbremse, de schuldenrem, die verankerd is in de grondwet. Die stelt dat een regering niet meer dan 0,35 procent van het BNP aan schulden mag opnemen.

De christendemocraten (CDU) zagen hun kans schoon om het de regering moeilijk te maken. Ze legden de zaak voor aan het Grondwettelijke Hof. Dat stelde medio november de CDU in het gelijk. Alleen als er sprake is van een noodsituatie mag de regering buiten de begroting zo’n fonds gebruiken. De regering zat daarop met een gat van 17 miljard in de begroting voor 2024. Scholz zei afgelopen weekeinde op het SPD-partijcongres dat „het een ingewikkelde opgave wordt”. Dat was nog zacht uitgedrukt, want de standpunten van partijen lagen mijlenver uit elkaar.

Minister van Financiën Christian Lindner (FDP) wilde het gat dichten door te bezuinigen. Hij stelde voor de werkloosheidsuitkering met 12 procent terug te draaien. Ook moest het mes in ontwikkelingshulp en in de klimaatplannen. Voor de Groenen was dit allemaal onbespreekbaar. Zij stelden voor meer te lenen, maar daar was de FDP faliekant op tegen.

Woensdagmiddag maakte de Duitse regering bekend dat de schuldenrem van kracht blijft en dat de begroting sluitend wordt gemaakt door bezuinigingen. Het mag duidelijk zijn dat Lindner aan het langste eind heeft getrokken. Of, zoals een magazine woensdagavond schreef: „Lindner bepaalt de koers van de regering.” De FDP’er heeft de reputatie de coalitiegenoten van radicale uitgaven af te houden. Dat heeft hij opnieuw waargemaakt.

Met het akkoord is de val van het kabinet-Scholz voorkomen. De coalitiepartijen voelden er weinig voor de stekker uit de regering te trekken, want dan komen er verkiezingen. Aangezien alle drie de partijen in de peilingen er slecht voor staan, hebben ze in feite eieren voor hun geld gekozen. De drie regeringspartijen zijn ertoe veroordeeld samen te blijven regeren of beter gezegd voort te modderen. Van meet af aan staan de SPD en de Groenen samen tegenover de FDP. En dat werkt verlammend. Het leidt tot vertwijfeling onder de burgers. Zij zien om naar de christendemocraten én naar de radicaal-rechtse AfD. Vooral dat laatste is gevaarlijk.