De PVV van Geert Wilders is met afstand de grootste partij geworden in de Kamer en heeft het voortouw bij het zoeken naar een nieuwe regeringscoalitie. Op zijn voordracht werd Plasterk aangesteld als verkenner, nadat eerder PVV-senator Gom van Strien was teruggetreden na beschuldigingen van fraude aan zijn adres.

Een makkelijke formatie lijkt het niet te worden. Wilders wil graag regeren samen met VVD, NSC en BBB. Die partijen hebben samen een ruime meerderheid in de Tweede Kamer. Maar alleen de partij van Caroline van der Plas (BBB), zelf nog de grootste bij de provinciale verkiezingen in maart, ziet dat nu al zitten.

VVD-leider Dilan Yeşilgöz wil zo’n rechts kabinet wel mogelijk maken door gedoogsteun te verlenen, maar er geen deel van uitmaken. En NSC-voorman Pieter Omtzigt heeft nog principiële bezwaren tegen samenwerking met de PVV, omdat die partij voorstellen doet die indruisen tegen de Grondwet.

Toch concludeerde Plasterk in zijn verslag dat er een basis is voor samenwerking tussen de vier partijen, al liet hij nog in het midden welke vorm die moet krijgen. Hij adviseert om deze en volgende maand een korte informatieronde te houden, waarin allereerst moet worden bezien of meningsverschillen over de rechtstaat kunnen worden overbrugd.

Aan de linkerzijde van de Kamer is met verbazing gereageerd op het advies van de voormalige PvdA-minister. Dat partijen weken zouden moeten praten over de vraag of het nodig is de grondrechten van burgers te respecteren, wil er bij die partijen niet in.

Het is volgens Plasterk aan Wilders om een informateur voor te dragen die de gesprekken van de komende weken gaat leiden, liefst iemand met enige afstand tot de huidige politiek. Het ligt voor de hand dat de Kamer daar woensdag een besluit over neemt.