De ontgroening van Ronald Plasterk als verkenner verloopt razendsnel. Zijn eerste werkdag, woensdag, begon gemakkelijk. Plasterk sprak als eerste met PVV-leider Wilders die een heldere voorkeur op tafel legde. Hij wil in gesprek met VVD, NSC en BBB.

Door de opstelling van VVD-leider Yeşilgöz is Wilders al genoodzaakt zijn plannen bij te stellen. Yeşilgöz ziet de VVD hooguit als gedoogpartner van een kabinet met PVV, NSC en BBB. Hoewel er in het Kamergebouw wel rekening mee wordt gehouden dat ze gaandeweg het formatieproces bij kan draaien, is er vooralsnog niets dat daar op wijst. Integendeel. In de brief met de VVD-standpunten die Yeşilgöz woensdag aan Plasterk overhandigde, markeert ze zelfs nog een aantal belangrijke verschillen tussen beide partijen, gezien de verkiezingsprogramma’s.

Verschil 1: de VVD hamert op „degelijke overheidsfinanciën”, de PVV hecht daar veel minder aan. In het programma van de partij staan peperdure voorstellen, maar Wilders heeft die niet vooraf laten doorrekenen door het CPB.

Verschil 2: De VVD is voor „het behouden en verder versterken” van de Nederlands positie binnen de NAVO en de EU. De PVV pleit onder meer voor een vertrek uit de EU.

Yeşilgöz leek woensdag ook alvast positie te kiezen voor een mogelijke tweede verkenningsronde die in beeld kan komen als regeren met de PVV niet haalbaar blijkt. In dat geval kan het initiatief bij GL-PvdA komen te liggen. Maar, zo stelt Yeşilgöz, zij wil niet meewerken aan een „centrumlinkse coalitie”. Oftewel, de VVD wil niet in zee met GL-PvdA.

IJskast

Zolang Plasterk de mogelijkheden van een coalitie met de PVV verkent, hoeft hij niets te verwachten van GL-PvdA, bleek woensdag verder. Zodoende was de blik woensdag vooral gevestigde op NSC-leider Pieter Omtzigt. Wat wil hij?

De oud-CDA’er, die deze zomer in allerijl een eigen partij uit de grond stampte, deelde twee flinke tikken uit aan de PVV. De eerste: van inhoudelijke onderhandelingen met die partij kan als het aan hem ligt voorlopig geen sprake zijn. Zeker, zo erkent ook Omtzigt, in de campagne sprak Wilders sussende woorden over het in de ijskast zetten van zijn standpunten over het terugdringen van de islam in Nederland. Maar wat bedoelde hij concreet? „Wij vinden het van belang dat de PVV eerst ondubbelzinnig aangeeft welke omstreden punten uit haar verkiezingsprogramma niet langer actueel zijn”, staat in de brief van NSC aan Plasterk.

Meer overVerkiezingen 2023

De tweede dreun is dat de NSC-leider eigenlijk het hele formatieproces op z’n kop wil zetten. Zo stelt hij voor dat er twee informateurs worden aangesteld die eerst bij alle partijen nagaan wat volgens hen de grote opgaven voor Nederland zijn. Is daarover overeenstemming, pas dan kan volgens hem worden bezien welke partijen samen een nieuwe coalitie kunnen vormen.

Garantie

Kortom, hoezeer Wilders ook lonkt naar VVD en NSC, voorlopig staat hij alleen. En dan eist Omtzigt ook nog eens de garantie dat Kamerleden „en eventuele bewindspersonen” van de PVV zich in hun uitingen en bij stemmingen zullen houden aan de (Grond)wet.

Op de berichtendienst X onthulde Wilders donderdagochtend geërgerd dat hij en Omtzigt maandag al een uur met elkaar in gesprek zijn geweest. „Hij heeft punten en vragen op tafel gelegd en ik heb ze netjes beantwoord. Jammer dat hij dat vergeet te melden. Politieke spelletjes”, aldus Wilders.

Eén ding staat dan ook wel vast: Een kabinet-Wilders is even nog ver weg. Als het er al komt.