Ayaan Hirsi Ali legt leegte seculiere rechtsstaat bloot
De bekende oud-politica Ayaan Hirsi Ali is christen geworden. Het atheïsme acht zij onverdraaglijk leeg en in haar ogen is de christelijke traditie nodig om een weerbare beschaving te vormen. Een bijzonder inzicht!
Ik moet denken aan die zigeuner die eens wilde biechten. De priester vertrouwde het niet zo en vroeg hem of hij Gods geboden kon opnoemen. De zigeuner antwoordde: „Nou ja, ik zou die wel uit mijn hoofd gaan leren, maar ik hoorde via de tamtam dat ze binnenkort worden afgeschaft.”
Dit verhaal staat in de klassieker van José Ortéga y Gasset, ”De opstand van de massamens”. Ik haalde dit eens aan tijdens een debat in de Eerste Kamer over onze democratische rechtsstaat. Hoe hol is een debat hierover als niet wordt gesproken over de vóóronderstellingen achter de rechtsstaat. Wat schraagt die democratische rechtsstaat?
Dan gaat het niet allereerst over de hoogte van griffierechten, het aantal rechtbanken, gesubsidieerde rechtsbijstand of procedures. Het gaat dan over de vraag welke mensen die rechtsstaat vorm moeten geven. Hoe staan zij in het leven, met welke waarden en idealen? Welke opvoeding hebben zij genoten? Welk moreel kompas kennen zij?
Die zigeuner vertelt over het afschaffen van Gods geboden. Dat is de afgelopen decennia in West-Europa gebeurd. Christelijke waarden en normen zijn weggewuifd. Niet omdat er zich iets beters aandiende. Beproefde waarden en normen zijn teruggedrongen zónder dat een andere moraal aan de horizon is verschenen.
Dat leidde tot veel opluchting. Weg met het gezag van de kerk. Weg met al die verplichtingen en voorgeschreven normen. Die opluchting is soms best te begrijpen. Hoewel, Hans Hillen schrijft in zijn boek ”God vergeten” terecht dat de overheid inmiddels méér regels heeft gemaakt dan de kerk ooit heeft gehad. In die zin komt de vrijheidszoekende burger van een koude kermis thuis.
Nu de fase van opluchting achter hen ligt, mag seculiere politici wel de vraag worden gesteld: hoe nu verder? De huidige moraal is een negatieve moraal. Het spiegelbeeld van de oorspronkelijke christelijke moraal. Restanten die herinneren aan het christelijk verleden zijn vervangen door tegenpolen. Denk aan de bescherming van het leven, de bescherming van wat heilig is, het huwelijk of de seksuele moraal.
Zelfs een verwijzing naar het onmiskenbaar christelijke verleden in de concept-EU-grondwet was taboe. We hebben ons gericht op een nieuwe cultuur die schitterend lijkt, maar geen wortels heeft. Deze antichristelijke cultuur parasiteert immers op de oude beschaving die tegelijkertijd wordt verworpen. Hoe lang gaat dat goed?
Weinig plichten
Gasset schrijft over de opstand van de massamens tegen de culturele, politieke en morele standaarden uit het verleden. Die massamensen zijn geen wilde horden. Het zijn burgers die zich niet willen conformeren aan welke specifieke moraal dan ook. Het zijn mensen die talloze rechten opeisen, maar weinig verplichtingen willen hebben. Ze hebben geen vertrouwen in een god of hogere autoriteit buiten henzelf. Geen eerbied voor de geschiedenis of beproefde instituties. Ze worden gedreven door een verlangen naar vrijheid en gelijkheid. Ze zijn echter zo vrij en ongebonden, dat ze zich leeg weten. Ze zijn meester van alle dingen, maar geen meester van zichzelf.
Gasset voorspelt, in die onheilspellende jaren dertig van de 20e eeuw, waar de leegte van de massamens toe zal leiden: „Spoedig zal een overweldigende schreeuw opklinken, smekend om iets of iemand die de leiding neemt, die een opdracht, bezigheid of verplichting kan opleggen.” Het bleek profetisch.
Morele code
De klassieken leren al dat een democratie (het volk regeert) kan omslaan naar een ochlocratie (de massa regeert), waarbij de samenleving wordt geregeerd door de massamens en chaos opdoemt aan de horizon. De roep om bindende referenda is een teken aan de wand, evenals de verslaving van karakterloze politici aan opiniepeilingen. Blijkbaar achten dergelijke volksvertegenwoordigers zichzelf niet in staat dat volk te vertegenwoordigen. Anders zou een referendum bijvoorbeeld niet nodig zijn. Gasset waarschuwt voor de komst van de hyperdemocratie en voor politici die van alles beloven zonder het waar te maken. Het is dan maar een kleine stap voordat de roep om een echt sterke man klinkt.
Welke morele code draagt onze rechtsstaat? Enkele jaren geleden riep toenmalig bondskanselier Merkel de Duitsers op om vaker naar de kerk te gaan en de Bijbel te lezen. Een voltreffer! Want als onze rechtsstaat wordt bedreigd –van binnenuit of door een radicale (islamitische) ideologie van buitenaf– welke samenbindende en bezielende invloed kan dan uitgaan van het seculiere levensideaal dat zijn hoogste waarden vindt in een vrije seksuele moraal, het doden van ongeboren kinderen als mensenrecht en een onbeperkt recht tot kwetsen?
De auteur is SGP-kandidaat voor de Tweede Kamerverkiezingen.
