Denk aan een lekke boot. Keer op keer plakt een herstelman de scheuren dicht. Maar telkens stroomt het vaartuig weer vol. Probleem is dat de reparateur niet goed weet waar het water vandaan komt. Dus hij blijft gaten vullen. „Mij bekruipt het gevoel dat de overheid op die manier problemen in de samenleving bestrijdt”, zegt Jeroen Niederer (32) uit Arnhem, die met het voorbeeld van de lekke boot op de proppen komt.

Wie het vaartuig wel kundig kan repareren? Dat is, betoogt Niederer, Pieter Omtzigt, de voorman van NSC. Niederer is op een gure avond eind oktober naar het Arnhemse theater Luxor Live gekomen. Daar kruist Omtzigt de degens met Frans Timmermans, lijsttrekker van GroenLinks-PvdA. Stampvolle zaal, maar nauwelijks stampij tijdens het debat. Niederer: „We gaan van crisis naar crisis, burgers wantrouwen de staat. Omtzigt biedt een onderbouwd alternatief voor de huidige politiek in Nederland. Waar willen we over twintig jaar staan? Ons land kent grote uitdagingen op het terrein van de woningmarkt, bestaanszekerheid en migratie. Omtzigt biedt een langetermijnvisie. Die mis ik bij veel andere partijen.”

NSC doet het goed in de peilingen. De enkele maanden geleden gelanceerde partij kan op 22 november als grootste uit de bus komen. In de woensdag gepubliceerde Peilingwijzer scoort NSC 24 tot 28 zetels, ongeveer net zo veel als de VVD.

Waarom is de partij van Pieter Omtzigt (49), die na een conflict in 2021 het CDA de rug toekeerde, zo gewild? Het Reformatorisch Dagblad vroeg dat aan zo’n 35 mensen die (hoogstwaarschijnlijk) NSC gaan stemmen. Deze kiezers zijn bevraagd tijdens drie recente politieke bijeenkomsten – in Arnhem, Deventer en Amersfoort. Omtzigt trad daar telkens op.

Veilige dijken

Omtzigt is de man die het verrotte fundament van Nederland kan herstellen. Dat is vaak de hoofdlijn in het betoog van sympathisanten van NSC. „Je moet als overheid staan voor volk en land”, zegt Piet Hermus (57), boer uit het Brabantse Zevenbergschen Hoek. „De kerntaak is het op orde hebben van defensie, justitie en zorgen voor veilige dijken en een veilig leefklimaat. Omtzigt heeft dat beter door dan menig glibberaar.”

NSC-aanhanger Bertie Schonk (71) uit Utrecht komt met een soortgelijk verhaal. „We moeten terug naar de basis. Publieke voorzieningen, zoals openbaar vervoer en zorg, dienen weer goed geregeld te worden. De overheid moet dan de grootste vinger in de pap hebben.”

Schonk was werkzaam in de zorg. Groen en geel ergert ze zich aan de bureaucratische rompslomp. „Mensen die langdurige zorg nodig hebben, moeten langs tal van loketten: eentje voor hun woning, voor mobiliteit, en voor thuiszorg. Cliënten zouden bij één loket terecht moeten kunnen.”

Heel wat NSC’ers waarderen de nieuwe partij om haar streven naar bestuurlijke vernieuwing, een van de stokpaardjes van Omtzigt. Zo slaat Bernard Hulsman (67) uit Arnhem daar op aan. Hij vist wat paperassen uit zijn tas. De papieren vormen wat hem betreft het bewijs dat de overheid hem afgelopen jaren talloze keren van het kastje naar de muur stuurde. Hulsman noemt zichzelf „kleine uitvinder” op het gebied van klimaatverbetering. Zijn plannen voor stikstofreductie vinden binnen de overheid nergens gehoor, zegt de Arnhemmer. „Elke instantie zegt: „Je moet bij de volgende zijn.” Niemand doet iets. Ik hoop dat Omtzigt wel naar de burger luistert. Hij stelt: Luister naar mensen van de praktijk.”

Voedselbanken

Het spreekt ook Richard de Lange (64) uit Gendringen „erg aan” dat NSC het openbaar bestuur „fundamenteel” wil verbeteren. „Nu wordt veel in achterkamertjes bekokstoofd.” De Achterhoeker waardeert het dat Omtzigt een groot punt maakt van bestaanszekerheid. „Ik voel schaamte dat in dit land voedselbanken bestaan en clubs nodig zijn die mensen helpen bij het invullen van formulieren.”

Meer dan eens roemen NSC-aanhangers de inspanningen van Omtzigt uit het verleden. Hij is het Kamerlid dat zich vastbeet in taaie dossiers, bijvoorbeeld rond het toeslagenschandaal. „Omtzigt blijft doorgraven en neemt geen genoegen met nee”, vertolkt Jesper Verhey (32) uit Utrecht het gevoelen van meer NSC’ers.

De jongeman, vader van twee kinderen, groeide op in een „minimagezin”. Verhey kent van nabij de „complexiteit van toeslagen en wat voor effect dat heeft op een gezin”. „Dachten mijn ouders uit de schulden te zijn, even lucht te hebben, kregen ze weer een brief. Jaar op jaar. Toch een verkeerd vinkje aangezet. Ga maar even 3000 euro betalen. Maar dat heb je niet als minimagezin. Alles wat binnenkomt, gaat er meteen weer uit. Je bent blij als je genoeg geld hebt om een nieuwe wasmachine te kopen.”

Tienermoeder

Omtzigt „komt daadwerkelijk op voor mensen die het nodig hebben”, verklaart jurist Siska Holwerda uit Deventer haar voorkeur voor NSC. In de Deventer Bergkerk heeft ze net gehoord hoe Omtzigt zijn ideeën over bestaanszekerheid ontvouwt. De NSC-voorman houdt zijn honderden luisteraars voor dat Nederland werk moet maken van het aanleggen van een voedselvoorraad. In de middeleeuwen was dat beter geregeld. Als de stad de poorten sloot om de vijand op afstand te houden, lag in pakhuizen voor weken voedsel opgeslagen, betoogt Omtzigt in de monumentale kerk.

Holwerda vertelt hoe ze een „slachtoffer van de toeslagenaffaire” bijstond. „De Belastingdienst ging maar door met geld terugvorderen van deze allochtone tienermoeder. Dat was zo schrijnend. Ik heb gezien hoe het toeslagensysteem totaal verkeerd kan uitpakken. Pieter Omtzigt is de enige die doorziet hoe het in elkaar steekt.”

Hart van goud

Logischerwijs regent het onder NSC’ers loftuitingen over Omtzigt. Er vallen kwalificaties als „doortastend”, „inhoudelijk”, „door vriend en vijand geroemd” en „een intellectueel met een hart van goud.”

Oud-CDA-politicus Arie van der Veen uit Twello verwacht veel van het NSC-boegbeeld. „Omtzigt is een revolutionair. Ik vergelijk hem met Luther. Omtzigt kan herstellen wat de afgelopen twintig jaar van neoliberalisme misging.”

„Voor mij is Omtzigt de ideale volksvertegenwoordiger”, zegt Hans Nijhof uit Hattem. „Omtzigt is enthousiast en bevlogen”, roemt Nijhof de politieke leider. „Hij heeft kosten noch moeite gespaard om de toeslagenaffaire opgehelderd te krijgen. Hij kreeg er zelfs een burn-out van. Omtzigt zégt niet alleen dat hij verandering wil, hij dóet ook iets.”

Nijhof bezoekt net als honderden andere NSC’ers op een regenachtige vrijdag in november de eerste ledendag van de nieuwe partij in de Amersfoortse Rijtuigenloods, een voormalig treinreparatiecomplex.

Daar vertelt Omtzigt, voortdurend onderbroken door applaudisserende fans, dat niet alleen de overheid, maar ook burgers zelf de handen uit de mouwen moeten steken in de strijd tegen „doorgeschoten neoliberalisme”. Omtzigt: „Je kunt de overheid alleen veranderen als je dat niet alleen in Den Haag doet, maar ook in Enschede, Amersfoort, Maastricht of Dokkum. De een als vrijwilliger, de ander in een gezin, een derde binnen een politieke partij.”

Ook Loek Frusch (63) uit Arnhem strooit met complimenten. „Ik heb respect voor wat Omtzigt als Kamerlid heeft bereikt en zeker ook hóe hij dat deed. Hij koppelt bijvoorbeeld de toeslagenaffaire en de aardbevingsproblemen in Groningen aan fundamentele vraagstukken binnen de Nederlandse democratie anno 2023. Omtzigt legt er bijvoorbeeld de vinger bij dat de regering vragen van de Tweede Kamer niet fatsoenlijk beantwoordt. De overheid heeft mensen jarenlang in de steek gelaten. Omtzigt stelde dat telkens aan de kaak.”

De nieuwe partij trekt menig ontgoochelde CDA’er. „Met een bloedend hart neem ik afscheid van het CDA. Maar ik kan niet anders”, vertelt Henriëtte Boerhof uit Zwolle. Reden voor de switch van Boerhof, voorheen politiek actief voor het CDA, is onder meer dat Omtzigt in haar optiek het „democratische gehalte binnen de samenleving” bevordert. „De problemen die hij schetst, zijn fundamenteel. We zijn toe aan een partij die ook fundamenteel aan oplossingen wil werken. Voelen mensen zich nog gehoord? Je hoort continu over afhakende burgers. Ik vind dat afhaken niet zo vreemd, als ik denk aan de onbegrijpelijke formuleringen in brieven van de overheid. Iets anders: bestaat er verschil tussen wat iemand die zes dagen in de week werkt aan het eind van de maand overhoudt en mensen die niet werken, maar een uitkering krijgen? Als dat verschil er nauwelijks is, tast dat je vertrouwen in de rechtstaat aan.”

Tot de categorie teleurgestelde CDA’ers behoort ook Alexandra van der Wier uit Zeewolde. Ze neemt haar toevlucht tot NSC en stemde al voor Omtzigt toen die nog op de CDA-lijst stond. Van der Wier heeft grote moeite met het gehanteerde coronabeleid van onder meer demissionair CDA-minister Hugo de Jonge, vertelt ze op de NSC-ledendag in Amersfoort. „Ik verwijt het CDA dat ze de boel in coronatijd uit elkaar lieten vallen”, zegt de vrouw, die voorheen gemeenteraadslid was voor het CDA. „Je was prikker óf wappie. Was je niet vóór de coronamaatregelen, dan was je tegen. Die polariserende manier van regeren vond ik vervelend. Het zal best storend zijn als coronademonstranten met pannen veel lawaai maken bij het Torentje, maar je mag die mensen daarom niet wegzetten als wappies. Want daarmee zeg je dat ze niet deugen en is een gesprek voorbij. Ik denk dat Pieter Omtzigt dat anders aanpakt. Hij is een man van het midden die mensen wil verbinden.”

Uitbuiten

Waardevol voor menig NSC’er is de politieke stijl van Pieter Omtzigt. „Ik zie bij hem geen haat”, zegt Thierry Fishman (33) uit Arnhem. „Omtzigt denkt in oplossingen in plaats van problemen. Hij is realistisch en roept geen zaken die alleen leuk klinken. Zo wijst Omtzigt erop dat een stevige verhoging van het minimumloon vervelende neveneffecten kan hebben. Als het gaat om migratieproblemen begint Omtzigt niet alleen over: we willen minder asielzoekers. Hij verzet zich ook tegen het uitbuiten van mensen uit het Oostblok.”

Ook Henk van der Velde uit Utrecht is gecharmeerd van het optreden van het NSC-kopstuk. „Ik ga vooral vanwege de methode-Omtzigt op NSC stemmen”, vertelt Van der Velde uit Utrecht, die voorheen voor onder meer CDA, VVD en SP koos. „Die methode vat ik samen met twee begrippen: transparantie en fair play”, zegt de beveiligingsbeambte, die in het verleden theologie studeerde. „De PVV had het voorheen over kopvoddentaks of noemde moskeeën haatpaleizen. Die toon wil ik niet. Politiek fatsoen vind ik belangrijk. Daarbij hoef je geen zacht gekookt ei te zijn.”

Marc den Heijer (52) uit het Brabantse Mierlo hoopt vurig dat Omtzigt redelijkheid in de politiek terugbrengt. „De Tweede Kamer leek de laatste jaren wel een boksring. Daar ben ik klaar mee. Politici die indruk op mij maken zijn mannen als Jesse Klaver van GroenLinks en Van der Staaij van de SGP. Hun partijen zijn totaal niet mijn partijen, maar die mensen kunnen wel normaal ergens het woord over voeren. We moeten af van het felle coalitie-oppositiedenken en dienen meer verbinding te zoeken met elkaar. Omtzigt doet dat.”

„Deze man heeft in mijn optiek totaal geen ego”, prijst Annemarie Boom uit De Bilt de NSC-voorman. „Hij heeft maar één doel: verbetering van de samenleving. Dat is misschien wel zijn levensmissie.” Ze vertelt hoe ze tot haar frustratie in verpleeghuizen aanliep tegen tunnelvisie, gebrek aan goede zorg en het ontbreken van menselijkheid. „Een onbekende arts in het verpleeghuis zei uit het niets: „Uw zieke moeder gaat sterven.” Ik zei: „Daar kan ik me niet in vinden.” Moeder is opgenomen in het ziekenhuis en was binnen een paar dagen hersteld.” Ze hoopt dat Omtzigt „de menselijke maat en het fatsoen” terugbrengt.

Cowboys

NSC-sympathisanten komen uit alle politieke hoeken en gaten. Tygo Wittendorp (20) uit Assen, student bestuurskunde, stemde eerder op JA21. Nu gaat hij waarschijnlijk voor „dossiervreter” Omtzigt.

Jan de Jong uit Almelo koos eerder voor D66, maar verlegt zijn koers eveneens naar NSC. „Goed vind ik dat Omtzigt gaat voor structurele hervormingen, bijvoorbeeld rond het controleren van de macht.” De medisch-ethische standpunten van NSC (min of meer vergelijkbaar met die van het CDA) zitten wat minder „in het DNA” van de voormalige D66-stemmer. „Progressief-liberaal gedachtegoed op medisch-ethisch terrein spreekt me aan. Denk aan het idee dat je zelf het einde van je leven kunt bepalen. Het conservatieve denken binnen NSC neem ik dus maar op de koop toe.”

Johan van der Stoel (57) uit het Brabantse Veldhoven was voorheen lid van de ChristenUnie en stemde ooit SGP. „Omtzigt heeft een goed verhaal, dan denk ik aan de structurele manier waarop hij problemen wil aanpakken. Neem vragen als: Klopt een wet? Hoe kwam die tot stand? Nu heerst in Den Haag de waan van de dag.”

Zwollenaar Gerard Trentelman wisselt de SP waarschijnlijk in voor NSC. Al kraakt hij wel een kritische noot over Omtzigt. „Ik mis strijdbaarheid bij hem. Hij moet agressiever protesteren tegen cowboys die geld verdienen over de rug van werknemers. Als je miljardairs en oligarchen wilt aanpakken, zul je op weerstand stuiten. En die zul je moeten breken.” Ondanks zijn bedenkingen gaat Trentelman vermoedelijk toch voor NSC. „De SP vind ik te klein, de NSC kan zo’n 25 zetels krijgen en daarmee een machtspartij worden die het neoliberalisme aanpakt.”

Acteur

Wordt Omtzigt premier als zijn partij de verkiezingen wint? En zo niet, wie gaat dan namens NSC in het Torentje zitten? Onduidelijkheid over die vragen drukt een stempel op de verkiezingscampagne. Gaat de weifelachtigheid van Omtzigt zijn partij stemmen kosten?

NSC’ers slaan nogal eens een geruststellende toon aan als je hen daarnaar vraagt. „Alles is te coachen”, reageert bijvoorbeeld oud-CDA’er Erik Boelkens (68), al jaren fan van Omtzigt. „In Amerika konden ze van een acteur, Ronald Reagan, een president maken. Dan valt van de kundige Omtzigt ook een premier te maken”, zegt de in het Friese Arum woonachtige Boelkens.

Jos Roelofs, gepensioneerd psychiater uit het Limburgse Beek, zegt zelf niet te twijfelen aan zijn keuze voor NSC nu Omtzigt weigert hom of kuit te geven. „Mijn vertrouwen is niet geschaad. Wel kan ik me voorstellen dat anderen minder vertrouwen krijgen in NSC.”

Roelofs bespeurt juist een fraaie kant aan het gegeven dat Omtzigt niet zit te springen om het roer in handen te nemen. „Als psychiater weet ik dat tussen de 1 en 5 procent van de wereldbevolking psychopathische karaktertrekken heeft. Een van de belangrijkste kenmerken is het streven naar het uitoefenen van macht over andere mensen. Onder leidinggevenden komen die psychopathische kenmerken in verhouding veel vaker voor. Dus ik vind het wel positief dat Omtzigt niet naar de macht streeft.”

Hoe dan ook leven er onder NSC’ers wel degelijk twijfels over de vraag of Omtzigt geschikt is als premier. Menigeen stipt aan dat de politicus in de Tweede Kamer meer op zijn plek is. Herman Brilleman (68) uit Deventer, voorheen VVD-stemmer, denkt dat Omtzigt niet in de wieg is gelegd voor premierstaken in het buitenland. „In het buitenland sneeuwt hij onder. Rutte, die Nederland in de steek liet, stond in het buitenland zijn mannetje. Maar in het buitenland opereren ligt Omtzigt niet. ”

Ook Bertie Schonk uit Utrecht windt er geen doekjes om. Ze ziet liever Frans Timmermans als premier, ook wanneer NSC de grootste partij zou worden. „Timmermans kan in zo’n geval bijvoorbeeld de taken in het buitenland op zich nemen. Omtzigt zou zich als minister van Algemene Zaken kunnen richten op hervormingen binnen Nederland”, zegt Schonk, die voorheen PvdA en D66 stemde.

Valt de partij van Omtzigt te typeren als het CDA zonder C? Lang niet iedere NSC-sympathisant deelt een dergelijke analyse. „Ik vind bij NSC meer C dan bij het CDA”, kaatst Johan van der Stoel uit Veldhoven de bal terug. „Kijk hoe het CDA met Omtzigt is omgegaan”, zegt de Brabander, verwijzend naar de breuk van Omtzigt met het CDA. „En let erop hoe Hugo de Jonge zich in coronatijd gedroeg. Hij dacht precies te weten hoe het zat en luisterde totaal niet naar wat er leefde in de maatschappij. Er is namelijk meer dan het ziekenhuisbelang.”

Ook voormalig CDA-raadslid Arie van der Veen uit Twello maakt bezwaar tegen de stelling dat het NSC het CDA zonder C is. „Ik heb het volste vertrouwen in Omtzigt. Ik noem hem een calvinistische katholiek. Hij is betrouwbaar en geen draaikont.”

Camera’s

Op een NSC-partijbijeenkomst lijkt de oudere, witte man oververtegenwoordigd. Maar de partij van Pieter Omtzigt trekt ook jonge fans. In de Rijtuigenloods in Amersfoort bekijkt de 16-jarige Bas Vaartjes uit Assen vanaf een afstandje een imposante rij op statieven gemonteerde tv-camera’s. Die staan gericht op een podium waar Omtzigt als een soort ster de massa toespreekt. Pers uit binnen- en buitenland weet de eerste ledenbijeenkomst van de nieuwe partij te vinden.

Vaartjes is lid geworden van NSC, al mag hij nog niet stemmen. Politiek drinkt hij in. Plannen heeft hij genoeg. „Ik ambieer het premierschap. Ik zal premier worden”, vertelt de strak in pak gestoken jongeman. Intussen deelt een dame van de catering snoepgoed uit. „Gereedschapsdropjes voor herstel van Nederland”, zo prijst ze de zoetigheid aan.

Vaartjes, die voor de vuist weg een analyse over de Nederlandse politiek geeft, ziet overeenkomsten tussen de stormachtige opkomst van wijlen Pim Fortuyn ruim twintig jaar geleden en de huidige snelle opmars van Pieter Omtzigt. Niet zozeer qua politiek-inhoudelijk gedachtegoed tussen beide politici. Wel wat betreft hun communicatiestrategie. „Fortuyn en Omtzigt bespelen beiden de media.”

Hakt Omtzigt in op het CDA, de partij waar hij met mot vertrok? Dat valt mee. Althans, op de openbare bijeenkomsten in Arnhem, Deventer en Amersfoort klinkt de NSC-voorman niet wrokkig. Wel geeft hij een keer een steek onder water. Verwijzend naar het politieke tumult rond zijn persoon in het voorjaar van 2021: „Mensen die voor mij een functie elders in gedachten hadden, hebben nu zelf een functie elders.”