De pungelaar gaat voorop op het smokkelpad
Het miezert en het is guur. Goed weer voor een smokkelaar. In café De Peer –’s-Heerenbergs smokkelaarsnest– worden de plannen gesmeed. En de smokkelwaar verdeeld: boter, tabak en alcohol.
We schrijven de jaren vijftig. De oorlog is voorbij. De export naar Duitsland ligt aan strenge banden. Voor boter, die hier –vanwege flinke subsidies– maar een enkele gulden kost, vang je over de grens wel het driedubbele. Dat is makkelijk bijverdienen. Tenminste, als de douaniers of de commiezen je niet te pakken krijgen.
Smokkelaars stuurden eerst een pungelaar vooruit. Een verkenner met een grote jutezak op de rug. Niet gevuld met boter, maar met hooi of stro. Als de pungelaar gecontroleerd werd, was er niks aan de hand; stro vervoeren was niet verboden. Kwam hij geen commies tegen, dan was de weg ook voor de ‘echte’ smokkelaars vrij.
Van smokkelen is in ’s-Heerenberg geen sprake meer. Grenscafé De Peer staat er vervallen bij en dreigt te worden gesloopt. Maar wie wil, kan nog wel op smokkelpad.
De wandeling voert langs de Sint-Pancratiuskerk en achter de hervormde kerk langs naar de Muntwal en de hoger gelegen dijk. Vandaar gaat het langs Kasteel Huis Bergh, volgens eigen zeggen de grootste waterburcht van Nederland. Het kasteel wordt gerenoveerd en kan voorlopig alleen van de buitenzijde worden bewonderd.
Via De Gaarde bereiken we de Emmerikseweg, waar nog geen 100 meter van café De Peer de oude marechausseekazerne ligt.
Het enorme Sint-Bonifatiusklooster (uit 1910) herbergt niet langer religieuzen, maar zorgbehoevenden.
In de Willem Schuurmanlaan leidt ons pad door het zogenoemde Bidstraatje, een 120 meter lange loofgang, een overdekte beukenhaag.
Dan stuiten we op wetering Die Wild. Te breed om eroverheen te springen, te smal om grensrivier te heten. Maar hoe dan ook: de ene oever is Nederlands, de andere Duits. Het pad is smal en door de regen glibberig geworden. Het zicht op de oosterburen wordt beperkt door rozenbottels en braamstruiken.
Na zo’n 1500 meter buigen we landinwaarts, naar Stokkum. De boer van een kleine hoeve daar had een deal met de smokkelaars. Surveillerende commiezen kwamen nogal eens bij hem aan voor koffie. Als de speurneuzen aan een bakje zaten, ging de boerin de kippen voeren. Zo wisten de smokkelaars dat de kust veilig was.
Door het bos en het park van Huis Bergh gaat het weer richting ’s-Heerenberg. De hoofdlaan geeft een prachtig vergezicht op de hooggelegen Stiftskerk Sint-Vitus van Hoog-Elten. Via parkbos de Plantage eindigt de route bij de slotgracht.
