Een constatering die waarschijnlijk klopt en die een van de talloze argumenten is om sociale media links te laten liggen, maar daar gaat het me nu niet om.

Waar mijn gedachten mee aan de haal gingen, is het woord ”ongezouten”. Waarom is dat niet ”gezouten”? Natuurlijk, kwetsende woorden zijn smakeloos. Maar met ongezouten wordt hier volgens mij vooral bedoeld: onomwonden, zonder omhaal van woorden, rechtstreeks. En daarbij zie ik dan juist heel veel zout (en peper) voor me. Iemand die ongezouten zijn mening geeft, spreekt geen zalvende woorden, maar steekt een pittig betoog af.

Frappant is dat het woordenboek als synoniemen van ”onomwonden” noemt: gezouten, onbedekt, ongezouten… Betekenen gezouten en ongezouten dus echt hetzelfde?

Deze kwestie speelt ook bij de woorden ”guur” en ”onguur”. Een onguur type loop je tijdens een gure oktoberavond liever niet in een donker steegje tegen het lijf.

Gek. Guur wordt doorgaans onprettig gevonden, dus onguur zou juist prettig moeten zijn. Toch zijn guur en onguur allebei onprettig. Hoewel onguur volgens mij toch iets onprettiger is, want daarbij gaat het meestal om mensen, en die zijn in potentie gevaarlijker dan oktoberavonden.

De verwarring heeft te maken met een vergissing van eeuwen geleden, las ik op de website van genootschap Onze Taal. Het middeleeuws Nederlandse woord ”gehuer” (guur) betekende oorspronkelijk: lieflijk. Onguur was dus: niet-lieflijk, ruw, schrikwekkend. Maar volgens Onze Taal ging men aan het einde van de zestiende eeuw het twééde deel van het woord ”onguur” negatief opvatten. Daardoor leek het voorvoegsel on- overbodig.

Omdat ”onguur” zich niet liet wegblazen door ”guur” bleven beide woorden bestaan. En zitten we nu dus met twee woorden die een negatieve klank hebben. Gelukkig is er in de loop der tijd een verschil in gebruik ontstaan. Guur wordt uitsluitend gebruikt voor weersomstandigheden; onguur gaat over mensen of situaties.

Trouwens, Onze Taal schrijft ook iets over ”ongezouten”. En dat heeft volgens het genootschap dus toch met smakeloosheid te maken. Wie ongenuanceerde, gepeperde taal uitslaat, heeft zijn woorden niet „met zout besprengd”, zoals de apostel Paulus dat in de brief aan Kolosse noemt.

Redacteur Chris Klaasse bespreekt een taalkwestie.
Reageren? chris@rd.nl