Volgens Sam Rainer, directeur van Church Answers, een adviesbureau voor kerken in de Verenigde Staten, zullen er in het komende decennium tal van megakerken sluiten of „versplinteren”. In zijn studie ”The surprising return of the neighborhood church”, die vorige maand verscheen, constateert Rainer dat mensen tegenwoordig meer dan voorheen behoefte hebben aan intieme geborgenheid en dat de kleine buurtkerk daar „een passend antwoord” op is.

„Megakerken hebben lang enorme aantrekkingskracht gehad,” zegt Rainer. „De voorganger had vaak een groot charisma en de massaliteit had op zichzelf ook iets wervends. Daar wilden mensen bij horen. Mensen hadden er een lange rit voor over om ’s zondags naar de uitgestrekte en fraai aangelegde campus van een megakerk te gaan.”

De bewering van Rainer dat de beweging van megakerken in de VS op haar retour is klopt met de harde feiten. In de jaren tachtig, negentig van de vorige eeuw groeide het aantal kerken met 2500 of meer bezoekers fors. Rond 2010 kwam deze groei tot stilstand. De laatste tien jaar is er niet alleen sprake van daling van het aantal megakerken, maar ook van het aantal bezoekers van de gemeenten die nog wel open zijn. Rainer: „De opkomst van de megakerk had alles te maken met de generatie van de babyboomers. Nu die vergrijst, neemt ook deze beweging in betekenis af.”

Pyjama

Naast vergrijzing zijn volgens de kerkelijke consultant ook de coronapandemie en de digitalisering factoren geweest die de neergang van de megakerken hebben bevorderd. „Door de tijdelijke sluiting van veel kerken tijdens de pandemie is de gewoonte om ’s zondags naar de kerk te gaan, uitgesleten. Het feit dat men de kerkdienst thuis op de bank, in pyjama, digitaal kon volgen, heeft de verbondenheid met de kerkelijke gemeente geen goed gedaan.”

Verder heeft het volgens Rainer „bepaald niet geholpen” dat sommige megakerken of hun voorgangers negatief in het nieuws zijn geweest. „Financiële malversaties en seksuele schandalen hebben enorm afbreuk gedaan aan het aanzien van deze gemeenten. Daar komt bij dat een schandaal in een megakerk in de media veel meer aandacht krijgt dan een van een voorganger van een kleine gemeente. De grootte van de megakerk jaagt dus de negatieve publiciteit aan. En er zijn de laatste tien jaar nogal wat van die schandalen geweest.”

Rainer, die zelf predikant is van een baptistengemeente in Brandenton (Florida), wijst erop dat veel megakerken na 2010 probeerden de neergang te keren door filialen op te zetten. „De laatste tien jaar kozen steeds meer gemeenten ervoor om niet meer op één plaats te vergaderen, maar her en der in de stadsregio preekstations op te zetten waar mensen in kleinere kring konden samenkomen. Megakerken hebben kennelijk de behoefte aan buurtkerken gevoeld.”

De zorg van Rainer is dat veel kleinere kerken niet zijn voorbereid op de mogelijke toestroom van mensen die vanuit een megakerk willen overkomen. „De revitalisering van buurtkerken is geen uitgemaakte zaak. Die kerken zijn vaak te gesloten om nieuwelingen te ontvangen. Een kleine gemeente moet daarom heel hard haar best doen om vreemdelingen binnen te krijgen. Een open sfeer en een hartelijke ontvangst helpen mensen over de drempel.”