Er is thans voor honderden miljoenen euro’s aan achterstallig onderhoud. De onderhoudsnormen zijn verlaagd en monteurs die reparaties moeten verrichten hebben vaak te weinig kennis van zaken. Gemakkelijk leidt dat tot gevaarlijke situaties. Vergeleken met het autoverkeer was de trein altijd relatief veilig. Dat moet ook zo blijven.

Naast het probleem van de technische veiligheid is er ook het punt van de sociale veiligheid. Die laat eveneens te wensen over. Het zou wel eens kunnen zijn dat dat probleem nog moeilijker oplosbaar is dan de technische onveiligheid.

Het is de bedoeling dat een aantal beruchte stations in de avonduren wordt afgesloten voor mensen zonder kaartje. Bij die stations in de grote steden komt een permanente toegangscontrole. De spoorwegpolitie wordt uitgebreid.

Vorige week kondigden de Nederlandse Spoorwegen echter aan dat in de toekomst op veel treinen geen conducteurs meer zullen worden ingezet. Duizenden van hen zouden binnen enkele jaren een andere baan moeten accepteren. Hoe verhouden zich die plannen tot het streven naar een grotere sociale veiligheid?

In de ogen van de NS zijn treinen zonder conducteur onvermijdelijk, omdat het bedrijf anders niet kan concurreren met andere aanbieders op het spoor. De treinen van NoordNed en Syntus rijden veelal ook zonder conducteur. Daarbij is het echter wel een punt dat in die regio’s (Noord-Nederland en de Achterhoek) de sociale veiligheid minder problematisch is dan elders in het land.

Geen wonder dat vanuit de politiek negatief gereageerd werd op deze plannen. Toegangscontrole bij de stations helpt wel om ongewenste figuren buiten te houden. Zwartrijders veroorzaken immers de meeste overlast.

Conducteurs dienen echter ook als informatiebron voor reizigers. Zij dragen bij aan de veiligheid in de treinen. Bovendien geldt dat zonder controle in de trein iedereen zomaar in de eerste klas kan gaan zitten.

De voorgenomen afschaffing van de conducteur steekt ook merkwaardig af tegen de forse wervingscampagnes voor nieuwe conducteurs. Het is duidelijk dat het laatste woord hierover nog niet gezegd is.

Vroeger functioneerde de NS als een echt overheidsbedrijf, dat in zijn sector een monopoliepositie had. Die situatie is nu voorbij. Ook op het spoor is er sprake van concurrentie. Lijnen worden in de aanbieding gedaan. Wie het goedkoopst kan werken, krijgt een traject toegewezen.

Inmiddels is in brede kring het enthousiasme voor privatisering en een sterkere marktwerking duidelijk afgenomen. Het lijkt soms mooi, maar in werkelijkheid vallen de resultaten veelal tegen.

Ook bij het spoor heeft de marktwerking tot dusver niet veel opgeleverd. De kwaliteit van het treinvervoer in termen van stiptheid, beschikbare zitplaatsen, sociale en technische veiligheid is er zeker niet op vooruitgegaan.