De komende jaren (2023-2028) zullen de geschriften van een andere puriteinse grootheid, John Owen, verschijnen in een editie van in totaal veertig banden. De eerste delen zijn dit jaar op de markt gekomen.

Kenners van het puritanisme zijn vertrouwd met de groene delen van de Schotse uitgeverij The Banner of Truth. Anders in deze nieuwe uitgave –van uitgeverij Crossway, VS– is dat Owens geschriften nu in acht afdelingen zijn onderverdeeld: de Triniteit, het Evangelie, het christenleven, de kerk, de uitleg van Hebreeën, Latijnse werken, kortere geschriften en tot slot indexen.

Waarom een nieuwe uitgave? Ten eerste zijn Owens geschriften soms lastig te begrijpen door de onbekende context ervan. Daarom gaat nu aan bijna elk deel een uitvoerige inleiding vooraf waarin niet alleen een samenvatting wordt gegeven van het geheel, maar ook een schets van de historische situatie. Zo wordt Owens bedoeling veel duidelijker. Ten tweede hebben de uitgevers Owens taalgebruik licht gemoderniseerd en verklarende aantekeningen bijgevoegd die onduidelijke termen verhelderen. De bedoeling van dit alles is natuurlijk dat het op deze manier aantrekkelijker wordt om Owen te lezen met het oog op de huidige tijd.

Bij het begin van deze monumentale uitgave kun je de vraag stellen naar Owens betekenis. Deze ligt volgens mij niet allereerst op theologisch terrein. Hoewel hij zeker een bijdrage heeft geleverd aan de doordenking van de Schriftleer, de christologie, de verzoeningsleer, de pneumatologie, de kerk en de kerkregering, hebben zijn betekenis en invloed toch vooral te maken met zijn pastoraal-psychologische begeleiding van het geestelijk leven. Het is dan typerend dat de eerste werken van de nieuwe serie over het werk van de Heilige Geest gaan. Hier bevinden we ons namelijk op het snijvlak van theologie en geloofsbeleving. Aan de hand van enkele centrale geschriften noem ik drie dingen die Owens puriteinse eigenheid kenmerken en die van invloed zijn geweest op latere tijden.

Gemeenschap met God

In de eerste plaats de notie van de gemeenschap met God. In zijn boek ”Of Communion with God” (1657) beschrijft Owen hoe de geestelijke relatie met God is gericht op de onderscheiden Personen van de Drie-eenheid. Het gaat om een leven in de liefde van de Vader, de genade van de Zoon en de troost van de Heilige Geest. Opvallend in dit werk is dat een klassiek-orthodoxe visie op de Triniteit samengaat met een ervaringsgerichte geestelijke omgang met de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Het is een eigen, indrukwekkende bijdrage aan de geschiedenis van de gereformeerde spiritualiteit.

Het is niet vreemd dat enkele jaren geleden ”Op leven en dood” verscheen, een Nederlandse uitgave van enkele werken van Owen over de strijd tegen de zonde. Toen de bekende anglicaanse theoloog J.I. Packer eens werd gevraagd waarom Owen hem zo diepgaand had beïnvloed, wees hij op de notie van heiligheid in het christenleven. Via een pastoraal-psychologische diepteboring tekent Owen in ”Of the Mortification of Sin in Believers” (1656) hoe elke christen een geestelijke strijd moet voeren tegen opvlammende begeerten die tot zonde leiden. De zonde is een kracht die in gelovigen woont en via verkeerde verlangens het geestelijk welzijn bedreigt. Er is maar één passende reactie: radicale tegenstand, die Owen als ”doding” omschrijft. Geestelijke strijd is dus vooral een gevecht tegen jezelf. Hoe deze plaats moet vinden in de kracht van Gods Geest, geeft hij vervolgens gedetailleerd aan.

Meditatie over Christus

Een derde bijdrage van Owen is zijn meditatie over de Persoon en het werk van Christus. Hieruit blijkt dat hij Gods Geest en de Zoon nauw met elkaar verbindt, zowel in de heilsgeschiedenis als in het geestelijk leven. Owens laatste werk, dat vlak na zijn dood verscheen −”Meditations and Disourses on the Glory of Christ” (1684)− beschrijft de complete verlossingsweg van Christus. Owen duidt deze weg aan met de term ”glory”, waarin we bewondering proeven voor Christus’ Persoon en werk. Dit geschrift is echt een tekening van de Verlosser zoals puriteinen dat als geen ander gedetailleerd kunnen doen. Volgens Owen is de dagelijkse concentratie op Christus uiterst belangrijk, want alleen daardoor krijgt het geloofsleven voortdurend nieuwe inspiratie en moed.

Het is dus zeker een mijlpaal dat er een nieuwe editie van Owens werken verschijnt. Zo komen we beter binnen in een eigen geestelijke wereld die de focus op God drie-enig laat samengaan met een pastoraal-psychologische doorlichting van het geestelijk leven. Samengevat is dit stichtelijk werk met een sterk theologisch niveau. Ik hoop dat de zeggingskracht van deze vooraanstaande puritein via de nieuwe uitgave ook in onze tijd zal doorklinken.

Boekgegevens

The Complete Works of John Owen: The Holy Spirit – The Helper (deel 7) & The Holy Spirit – The Comforter (deel 8), uitg. Crossway; 384 en 416 blz.; beide € 32,99