Een bedrag van 5 miljoen euro aan humanitaire steun voor Armenië, een boze vinger richting Azerbeidzjan bij de Verenigde Naties en een oproep om weer aan tafel te gaan zitten voor vredesonderhandelingen. Dit is wat de Europese Unie van zich liet horen nadat Azerbeidzjan was gestart met zijn ”antiterroristische militaire operatie” in de Armeense enclave Nagorno-Karabach (Artsakh). De EU veroordeelt de Azerbeidzjaanse belegering van Nagorno-Karabach, maar de omstreden gasdeal met Azerbeidzjan staat nog als een paal boven water.

Dit is kenmerkend voor het gedrag van de EU in de afgelopen jaren rond het conflict in Nagorno-Karabach. De focus van Europa is gericht op de zorgvuldige middenweg. De gasdeal blijft hierbij een doorn in het oog van Armenië en staat een verdere ontwikkeling van de relatie tussen de EU en Armenië in de weg. De ernst van de huidige ontwikkelingen in het conflict vraagt echter met klem om een grote gedragsverandering van de EU. Daarom de oproep: ondersteun de Armeense democratie en trek de stekker uit de gasdeal met Azerbeidzjan.

Wrang

Hoewel de oproep van de EU tot vredesonderhandelingen en een onmiddellijk staakt-het-vuren wenselijk is, vraagt de situatie van dit moment om vergaande westerse steun en (veiligheids)garanties voor Armenië. De uitkomsten van het conflict rond Nagorno-Karabach zijn in het verleden, zoals Alex de Waal in ”Foreign Affairs” stelt, namelijk „altijd getekend door geweld en niet door diplomatie”. De door de EU gesteunde liberale vredesmodellen hebben nooit echt voet aan de grond gekregen en nooit geleid tot beheersing van de Azerbeidzjaanse politieke intenties.

Integendeel. De macht van het Westen in de regio is te beperkt en op dit moment heeft Rusland als enige zeggenschap over het vredesverdrag van 2020. Datzelfde Rusland vond het niet nodig om zich tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties uit te spreken tegen Azerbeidzjan, hoewel verschillende Russische soldaten tijdens de operatie waren gesneuveld. Ook het sluiten van de Laçin-corridor (de verbindingsweg tussen Armenië en Nagorno-Karabach) door Azerbeidzjan kon niet rekenen op represailles vanuit het Russische kamp. Het koortsachtig vasthouden van de EU aan de oproep tot vredesonderhandelingen en aan de gasdeal is dan ook minstens wrang te noemen.

Het staat ook Europese belangen op de lange termijn in de weg. Armenië is namelijk een belangrijk land voor de toekomstige oostelijke uitbreiding van de EU. Het is daarnaast een van de oudste christelijke naties ter wereld en heeft op dit moment een democratisch gekozen regering onder leiding van president Pasjinjan.

Protesten

Het vasthouden aan de gasdeal met Azerbeidzjan maakt de EU ongeloofwaardig. Zoals SGP-Europarlementariër Bert-Jan Ruissen deze zomer in het Europees parlement al aangaf, koopt Azerbeidzjan op grote schaal gas in bij Rusland voor eigen gebruik, na het eigen gas aan de EU te hebben verkocht. Dit geeft aan dat de Azerbeidzjaanse regering totaal geen boodschap heeft aan de westerse houding tegenover de oorlog in Oekraïne en zijn eigen gang gaat, met vergaande steun van de bondgenoten Rusland en Turkije. Europa’s vasthouden aan de gasdeal steunt een autocratisch regime dat op geen enkele manier te verenigen is met de doelen die de EU nastreeft in Oost-Europa.

Een snelle gedragsverandering van de EU is geboden. De uittocht van Armeniërs uit Nagorno-Karabach heeft nu al een vergaande nadelige invloed op de steun voor de democratie in Armenië. In de afgelopen week werden de straten van de Armeense hoofdstad Jerevan gekleurd door een serie protesten tegen president Pasjinjan. Veel uit de enclave gevluchte Armeniërs koesteren wrokgevoelens en bestempelen de president als een verrader.

Nu Armenië door de oorlog in Oekraïne te maken heeft gekregen met de komst van honderdduizenden Russische vluchtelingen, is de druk op de huizenmarkt, de economie en de voedselveiligheid groot. Het feit dat de druk op de basisvoorzieningen onvermijdelijk groter zal worden, zaait twijfel over het functioneren van de president en kan leiden tot verdere politieke ontwrichting en onrust, vooral nu de winter nabij is. Voor Rusland komt dit niet verkeerd uit aangezien het al enige tijd aast op het vertrek van president Pasjinjan.

Expliciete steun

Pasjinjan heeft westerse machten als de VS en de EU gevraagd om verdere steun. Daaraan moet diréct op grote schaal gehoor worden gegeven. Op korte termijn moet de EU de diplomatie rond humanitaire steun en vredesonderhandelingen opschalen en ernstig overwegen of Azerbeidzjan geen sancties opgelegd moeten worden. Voor de stabiliteit van Armenië op de langere termijn is het nodig om de Armeense democratie expliciet te steunen in woord en daad. Er is geen geloofwaardig alternatief meer. Kies voor Armenië!

De auteur is bestuurslid internationaal PerspectieF (ChristenUnie-
jongeren).