Geen enkele partij dient gemakshalve de kandidatenlijst van de vorige verkiezingen in. Ook al heeft dat als voordeel dat men dan ervaren parlementariërs afvaardigt. Want het parlementariër zijn is een vak dat ervaring vereist. Het aangekondigde vertrek van oude politieke rotten in het vak is daarom in zeker opzicht een verlies.

Veel partijen kiezen ervoor om vooral jonge kandidaten op de lijst te zetten. Hun betrekkelijk jeugdige leeftijd wordt gezien als een belofte. Hen kan ook niet aangewreven worden verantwoordelijk te zijn voor de huidige politieke malaise. Bovendien hebben zij vaak frisse ideeën. Het gevaar is overigens wel dat daarmee de grote groep ouderen in de kou komt te staan. Terwijl die snel groeit.

Ook de verkiezingsprogramma’s worden herschreven. Opvallend daarbij is dat bij veel partijen de ideologisch scherpe kantjes er vanaf zijn gevijld. Partijen profileren zich bijna allemaal als het redelijk alternatief. Zij zoeken het midden op in een poging om de gematigde kiezer voor zich te winnen.

Daarmee proberen partijen een einde te maken aan de polarisatie. In de achterliggende jaren waren zij vooral druk om zichzelf te profileren. Daarmee werd het land niet geholpen en daardoor kreeg de kiezer steeds meer genoeg van de politiek. Daar lijken de politici nu van terug te komen.

Op zichzelf is het winst dat politieke partijen willen breken met die polarisatie en het midden opzoeken. Maar daarmee ontstaat wel een nieuw probleem. In het midden is de ruimte om zich te onderscheiden beperkt. Hoe verhouden de verschillende partijen zich tot elkaar? In hoeverre zijn de speerpunten in de partijprogramma’s uniek? Omdat ze vaak onvoldoende onderscheidend zijn, gaat de profilering van de leider toch weer een rol spelen. Is hij of zij charismatisch of juist een saai, maar intussen gedegen politicus? Die profileringsdrang is inderdaad een risico en doet afbreuk aan de goedbedoelde pogingen om het accent vooral op de inhoud te leggen.

Caroline van der Plas krijgt door haar no-nonsenseaanpak veel kiezers achter zich. Maar wie het programma van haar BBB vergelijkt met dat van het CDA, ziet veel overeenkomsten. Voor Pieter Omtzigt geldt dat hij met zijn kritisch optreden jegens de regering veel steun krijgt, maar hoe uniek wordt zijn programma? Het gaat dus uiteindelijk toch om de poppetjes en die kunnen zich in het midden alleen maar onderscheiden door zich met hun persoonlijk optreden te profileren.

Op zichzelf is dat niet nieuw. Ook in het verleden werkten politici aan hun presentatie. Maar er is een verschil: toen was van elke partij bekend wat hun vaste waarden waren. Die waren geworteld in beginselen. Dat gaf duidelijkheid. En dat wordt nu veelal gemist.