Mensen maken zich zorgen over de economische en politieke situatie. Het toeslagenschandaal en de gevolgen van de gaswinning in Groningen symboliseren voor velen de staat van Nederland. Het vertrouwen in de politiek is laag en herstelt minder snel dan in voorgaande jaren.

Ook zijn velen bezorgd over de achteruitgang van normen en waarden, zich uitend in toenemende polarisatie en verharding. Dat is niet nieuw –al sinds 1975 vindt een meerderheid dat normen en waarden achteruitgaan– maar wordt wel aangejaagd door de grote invloed van sociale media.

Het SCP gaat hier in zijn rapport bijzonder op in en stelt vast dat bijna de helft van alle Nederlanders zich zorgen maakt over misleidende informatie op internet. Opvallend is dat een ruime meerderheid van de ondervraagden denkt zelf desinformatie wel te kunnen herkennen. De angst is vooral dat ánderen zich laten beïnvloeden.

Het is maar de vraag of dat zelfvertrouwen terecht is, gezien de geraffineerde wijze waarop desinformatie soms gebracht wordt. De opkomst van kunstmatige intelligentie, waardoor echt nog moeilijker van nep is te onderscheiden, noopt iederéén tot voorzichtigheid. Daarbij stelt het SCP vast dat lang niet iedereen alles controleert wat online voorbijkomt. Media-educatie, thuis en op school, is ook op dit punt geen overbodige luxe.

Uit het onderzoek blijkt verder dat mensen zich zorgen maken over de omgangsvormen op sociale media. Ze zijn bang dat beledigingen, bedreigingen en haatdragende berichten gevolgen in de echte wereld krijgen. Dat is niet overtrokken; tientallen Kamerleden krijgen mede om die reden een vorm van beveiliging, bleek donderdag nog.

Een groot deel van de respondenten is daarom voor maatregelen tegen dergelijke berichten. Ze wijzen daarbij vooral naar de overheid. Een kleine meerderheid vindt zelfs het inperken van de vrijheid van meningsuiting geen probleem, als dat schadelijke informatie tegengaat.

Hoe ver de overheid hierin kan gaan, wordt op dit moment vooral gedicteerd vanuit Europa. Sinds vorige week is een nieuwe, ingrijpende wet van kracht die internetters moet beschermen tegen illegaal en ongewenst materiaal. Europa legt daarbij de bal vooral bij de techbedrijven, te beginnen bij de grootste platforms zoals Facebook, TikTok, Instagram, Snapchat en YouTube.

Het is toe te juichen dat de EU de duimschroeven aandraait bij deze bedrijven. Forse boetes en zelfs uitsluiting van de Europese markt dreigen als ze zich niet aan de regels houden. Toch is het te makkelijk om alleen naar de techbedrijven te wijzen. Niet zelden komen ook christenen zich op sociale media te ontgaan. De Bijbelse notie om de ander uitnemender te achten dan zichzelf zou juist voor hen het uitgangspunt moeten zijn.