Het gaat om het proces tegen Bernard Ebbers, ex-topman van het telecombedrijf WorldCom dat in 2002 om uitstel van betaling vroeg. Het ging hier om fraude van 11 miljard dollar (8,5 miljard euro), een record in de Amerikaanse industriële geschiedenis.

Ebbers wordt er onder meer van beschuldigd zijn accountants opdracht te hebben gegeven tot wat men wel noemt creatief boekhouden, oftewel knoeien met de boeken. Dat was bedoeld om de koers van WorldCom’s aandeel kunstmatig op te krikken. Ebbers vreesde voor zijn eigen vermogen als de buitenwereld -en vooral de banken- erachter zouden komen dat het WorldCom (na het faillissement teruggekeerd als MCI) niet bij benadering zo goed ging als men voorgaf.

Ook ex-topman Dennis Kozlowski van het technologiebedrijf Tyco en zijn vroegere financieel directeur Mark Swartz worden ervan beschuldigd met de boeken geknoeid te hebben om Tyco’s aandeel kunstmatig op te vijzelen. Dat zou hun illegaal minstens 575 miljoen dollar (442 miljoen euro) hebben opgeleverd.

Verder heeft dit tweetal volgens justitie nog eens regelrecht 150 miljoen dollar (115 miljoen euro) van Tyco gestolen. Het is overigens al het tweede proces tegen Kozlowski en Swartz. Het eerste proces werd nietig verklaard, toen een van de juryleden tijdens de beraadslagingen over schuld of onschuld van beide verdachten een dreigbrief ontving en enkele malen werd gebeld.

Kozlowski wekte argwaan toen hij enkele jaren geleden een aantal schilderijen kocht. Die waren naar zijn zeggen niet bestemd voor zijn peperdure appartement in New York, maar voor zijn huis in het aangrenzende New Jersey. Daar is de BTW aanzienlijk lager en dit scheelde Kozlowski 1 miljoen dollar.

Toen de schilderijen toch opdoken in zijn appartement in New York roken de autoriteiten onraad. Justitie en financiën begonnen een onderzoek en korte tijd later gelastte de raad van bestuur van Tyco een eigen onderzoek naar de financiële handel en wandel van Kozlowski binnen het bedrijf.

„Topman Kozlowski en zijn financieel directeur Swartz graaiden gretig uit de pot en ’legaliseerden’ dit door zichzelf ruime bonussen toe te kennen. Helaas, zonder dat de raad van bestuur dit wist en zonder dat dit uit de boeken bleek”, aldus marktanalist Lanny Banker van Citigroup, die het proces tegen het tweetal nauwkeurig volgt.

Uit de eerste verklaringen bij het begin van het nieuwe proces werd de strategie van de verdediging al snel duidelijk. De advocaten van Kozlowski en Swartz hopen de geloofwaardigheid van de raad van bestuur te ondermijnen. De raad wist volgens hen wel degelijk wat Kozlowski en Swartz uitspookten. De ’schuld’ ligt dus niet bij dit tweetal, maar bij de raad van bestuur, die hun manoeuvres dekte.

Bij Ebbers volgen de advocaten een andere koers. Zij proberen hun cliënt af te schilderen als een gedreven bedrijfsleider die echter geen snars verstand had van boekhouding. Men liet tijdens de tweede dag van het proces een geluidsband horen van een bijeenkomst met marktanalisten, waarbij Ebbers tegenover een van hen benadrukte dat hij geen verstand had van accounting. Misschien klopt dat, maar hij wist wel hoe er met de boeken geknoeid moest worden om de koers van het aandeel WorldCom op te krikken.

Als leider van WorldCom werd Ebbers deels uitbetaald in aandelen van zijn bedrijf. Met die aandelen als onderpand kon hij ruimschoots geld lenen van de banken. Zou het aandeel van WorldCom echter beduidend zakken, dan moest er terugbetaald worden. Om dat te voorkomen gaf Ebbers zijn accountants in 2000 opdracht om met de cijfers te knoeien. Dat leverde rooskleuriger toekomstperspectieven voor WorldCom op plus een hogere koers van het aandeel dan verantwoord was. Voormalig bedrijfsaccountant David Myers heeft toegegeven in opdracht van Ebbers met de cijfers van WorldCom geknoeid te hebben.

Lanny Banker: „Het is onvoorstelbaar. Een man als Kozlowski verdiende al 260 miljoen dollar per jaar en Ebbers zal er niet slechter aan toe geweest zijn. Maar dan toch nog knoeien voor eigen gewin, en dat uiteraard -en daar draaien deze processen tenslotte om- ten koste van de argeloze aandeelhouder die ervan uitgaat dat hij zijn zuurverdiende geld solide heeft geïnvesteerd. Dat is de werkelijke schade die dit soort fraudes veroorzaken.”