Vroeg of laat is daar de religieuze politie
Het zal een jaar of tien geleden zijn geweest toen ik voor het eerst Saudi-Arabië bezocht. Het was destijds een hele toer om het land binnen te komen. Je had een uitnodiging nodig en er waren allerlei strenge regels. Eén van die regels was dat je tijdens gebedstijden niet op straat mocht zijn. En dat werd gehandhaafd. Toen ik ergens in de buurt van Riyad op straat slenterde, terwijl de winkels gesloten waren voor het gebed, werd ik opgeschrikt door de sirenes van een auto van de religieuze politie. Via een luidspreker werd ik gemaand naar de moskee te gaan, of in ieder geval van straat te verdwijnen.
Nu, tien jaar later, ken je dat land niet meer terug. De religieuze politie is van de straat verdwenen. Vrouwen hebben meer rechten gekregen. De meest seculiere popartiesten treden op in hartje Riyad. Ik ken geen ander land in het Midden-Oosten dat in zo’n korte tijd zo fundamenteel veranderd is – al is er nog steeds een rode lijn die je niet kunt overschrijden, en dat is kritiek op de regering.
Maar niet overal in het Midden-Oosten is de religieuze politie uit het straatbeeld verdwenen. In Afghanistan kwam de gehate dienst juist weer terug nadat de taliban daar in 2021 opnieuw de macht in handen kreeg.
En dan is er nog Iran. Daar leek het even de goede kant op te gaan, toen vorig jaar massale protesten uitbraken tegen het regime. Die protesten ontstonden nadat de religieuze politie geweld had gebruikt tegen een vrouw die niet afdoende was gesluierd. De vrouw stierf.
In december zei openbaar aanklager Mohammed Jafar Montazeri dat de zedenpolitie in het land een ”standstill” opgelegd had gekregen. Maar lang heeft dat niet geduurd. Vorige week werd bekend dat de Iraanse religieuze politie weer actief is als altijd – speurend naar vrouwen die te veel van hun haar laten zien.
Hoe komt het toch dat landen als Iran en Afghanistan niet zonder de zedenpolitie lijken te kunnen? Het kortste antwoord is: dat komt door de Koran. Op verschillende plaatsen in de Koran staat de verplichting van ”het goede gebieden en het slechte verbieden”. Die uitdrukking ligt aan de basis van de hedendaagse religieuze politie.
Overheden in Iran en Afghanistan, en ook de leiders van het kalifaat van Islamitische Staat toen dat nog functioneerde, zien het met de Koran in de hand als hun taak om deze woorden op straat ten uitvoer te brengen. Deze uitvoering heet in het Arabisch hisbah – wat ook de volksnaam is voor de zedenpolitie. Het concept van hisbah als politiemacht dateert zelfs al uit de tijd van Mohammed zelf, dus uit de vroege zevende eeuw.
Tradities met zulke oude papieren gaan niet snel veranderen. De enige hoop voor andersdenkenden in Afghanistan en Iran is dan ook dat de overheid zélf verandert.
