Hongersnood Karabach vergt acuut ingrijpen
De Armeense enclave in Nagorno-Karabach is al meer dan zeven maanden van de buitenwereld afgesloten door Azerbeidzjan en bevindt zich reeds in een humanitaire catastrofe.
Azerbeidzjan, een land dat prominent figureert op alle lijstjes van de grootste dictaturen ter wereld, probeert hiermee de Armeense bevolking van Nagorno-Karabach etnisch te zuiveren van haar thuisland dan wel (als dat niet helemaal lukt) volledig uit te roeien. Dit alles wordt mede mogelijk gemaakt door een gebrek aan aandacht van de internationale pers (journalisten worden niet tot de enclave toegelaten) en vooral een gebrek aan effectieve acties van de internationale gemeenschap, zoals de VS en de EU.
Die lijken ten koste van de acute nood te blijven inzetten op een ”duurzame vrede”. Maar de vredesbesprekingen, zoals EU-voorzitter Michel vorig weekend aankondigde, gaan pas weer verder in oktober. Ondertussen lijkt de rol van de Russische “vredestroepen” in Nagorno-Karabach effectief uitgespeeld. In die zin dat Rusland, dat steeds nauwere banden heeft met Azerbeidzjan, niet van plan lijkt om haar vredesmissie daadwerkelijk uit te voeren en de blokkade op te heffen.
Deze begon in december 2022 met een protest van zogenaamde ‘eco-activisten’ die de enige toevoerweg vanuit Armenië voor onder andere voedsel, medicijnen en energie naar Nagorno-Karabach, de Lachin-corridor, afsloten. In werkelijkheid waren dit door het regime van de Azerbeidzjaanse dictator Aliyev betaalde mensen en Azerbeidzjaanse soldaten. In februari 2023 oordeelde het Internationale Gerechtshof dat Azerbeidzjan onmiddellijk moest zorgen voor ongehinderde toegang tot Nagorno-Karabach via de Lachin-corridor. Aliyev legde die uitspraak naast zich neer en toen de internationale gemeenschap het liet bij oproepen om de uitspraak te volgen, ging hij een stapje verder. Op 23 april van dit jaar (de dag voor de herdenkingsdag van de Armeense Genocide van 1915) besloot hij het toneelstuk met activisten te beëindigen en installeerde hij een grenspost aan het begin van de corridor. Af en toe vond toen nog een humanitair transport plaats, met name van het Internationale Rode Kruis, maar op 15 juni besloot Azerbeidzjan ook die hulp niet langer door te laten.
Gerantsoeneerd brood
Al zes weken heeft de Armeense bevolking van Nagorno-Karabach geen enkele aanvoer van voedsel, medicijnen of brandstof. Door het laatste is ook transport van het weinige lokaal geproduceerde voedsel onmogelijk. Supermarkten zijn leeg; mensen wachten urenlang op een stukje gerantsoeneerd brood; kinderen missen bouw- en voedingstoffen, miskramen zijn verdriedubbeld en de medische hulp voor de meest kwetsbaren ontbreekt. Meer dan 120.000 Armeniërs, waaronder 30.000 kinderen, wacht de hongerdood als de blokkade niet snel wordt opgeheven.
De oproepen van de internationale gemeenschap om de blokkade op te heffen, ook van de EU en Nederland, zijn talloos. Het uitblijven van (een dreiging met) sancties of het beëindigen van de gas-deal maakt het Azerbeidzjan echter gemakkelijk telkens een stapje verder te gaan in het plan om de Armeense bevolking van Nagorno-Karabach uit te roeien. Dat doel is, naast de blokkade zelf, zichtbaar in de speeches van Aliyev, die onder andere zei dat de grenspost aan de Lachin-corridor „een les moet zijn voor de Armeniërs in Nagorno-Karabach”, dat Azerbeidzjan „op het punt staat de laatste stappen te nemen in ons plan” en dat voor de Armeniërs „het boek gesloten is”.
Etnische zuivering
In de vredesonderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan is de EU inmiddels leidend geworden. Dat is prijzenswaardig, maar tegelijkertijd problematisch. Naast dat men zich terecht kan afvragen wat van een vrede te verwachten is gezien het feit dat Azerbeidzjan iedere internationaalrechtelijke norm al geschonden heeft, ontbreekt in deze onderhandelingen de stem van de bevolking van Nagorno-Karabach, waar de kern van het conflict over gaat. Ook verdween de afspraak dat de status van Nagorno-Karabach nader besproken zou moeten worden geruisloos van het toneel terwijl dit recent nog een vast onderdeel was van (EU)verklaringen. Sterker nog, er zijn in het geheel geen rode lijnen in dit proces: nooit sprak de EU publiekelijk uit dat etnische zuivering van de Armeense bevolking van Nagorno-Karabach onacceptabel is.
Vijf over twaalf
De EU wil snel een allesomvattend vredesakkoord dat alle problemen in één keer oplost. Maar als de volgende ronde onderhandelingen pas in oktober start, dan is er een nieuwe, treurige realiteit. Want het is in Nagorno-Karabach niet meer vijf voor twaalf, maar vijf over twaalf. De Armeense bevolking van Nagorno-Karabach staat op het punt te verdwijnen. Niet-ingrijpen leidt tot een onomkeerbare en desastreuze situatie, die ook de EU kan worden aangerekend. Ook in de Nederlandse politiek, met name van de kant van ChristenUnie en BBB, werd dit de minister vergeefs voorgehouden.
Voorkomen moet worden dat de EU, en daarmee haar lidstaten, een facilitator en medeplichtige van etnische zuivering en genocide worden. Pieter Omtzigt zei in een recent Eurotop-debat tegen premier Rutte dat hij niet geconfronteerd wil worden met het feit dat we achteraf beter hadden moeten weten. Er zijn nu maatregelen nodig om dat te voorkomen.
De auteurs zijn beiden jurist en respectievelijk als secretaris en als lid van de adviesgroep betrokken bij Federatie Armeense Organisaties Nederland (FAON).
