Wat is het probleem?

Voor de productie van accu’s voor elektrische voertuigen zijn onvoorstelbare hoeveelheden kobalt en nikkel nodig. Momenteel komt 70 procent van het kobalt uit Congo. Daar moeten mijnwerkers, soms nog kinderen, onder erbarmelijke omstandigheden hun werk doen.

Het kan ook anders. In het afgelegen oostelijke deel van de Stille Oceaan bevindt zich ze zogeheten Clarion-Clipperton Zone (CCZ). Deze strekt zich uit van Hawaï tot Mexico. De oceaanbodem ligt er 4 kilometer diep bezaaid met zogeheten mangaanknollen. Bolletjes zo groot als een sinaasappel vol kobalt en nikkel.

Mijnbouwbedrijven uit Canada en Australië staan te popelen om die knollen te ontginnen. Ze laten daarvoor op de zeebodem machines rijden die de knollen opzuigen en via een buis naar een schip transporteren. Wetenschappers vrezen dat de bedrijven daarbij het leefgebied vernielen van allerlei zeeleven, zoals sponzen, borstelwormen, koralen en zeekomkommers, die de knollen als leefomgeving nodig hebben.

Bestaan er dan geen milieuregels voor diepzeemijnbouw?

Nee. Een poging om milieuregels uit te vaardigen voor mijnbouw op de ongerepte oceaanbodem sneuvelde in de tweede week van juli. De 36 leden van zeebodemautoriteit ISA, die de afgelopen twee weken bijeenkwamen in Kingston op Jamaica, slaagden er niet in consensus te bereiken. Voor de wetenschappers was dat reden om alarm te slaan: de mijnbouw zou kunnen beginnen zonder deugdelijke regelgeving.

Daardoor zou veel diepzeeleven kunnen verdwijnen, zonder dat ooit iemand heeft geweten dat het heeft bestaan. Allerlei gevoelige ecosystemen, met leefvormen die van elkaar afhankelijk zijn, zijn nog niet ontdekt. „Het zal lang duren voordat we die biodiversiteit echt begrijpen”, zei Patricia Esquete Garrote, marien ecoloog en taxonoom aan de Portugese universiteit van Aveiro.

Waardoor gaat het zeeleven dan dood tijdens het mijnen van de mangaanknollen?

Tal van zeedieren hebben de mangaanknollen nodig hebben voor hun bestaan. Raken ze die kwijt, dan gaat het leven daarop dood. Doordat er in de zeebodem wordt gewoeld, ontstaan pluimen van zeebodemsediment in het water. Dat troebele water, vermengd met metalen, zou ook zwemmend zeeleven kunnen doden. Ten slotte veroorzaakt de mijnbouw in een ruime cirkel om de ontginningslocatie trillingen, geluid en licht in een gebied dat gewoonlijk stil en donker is.

Kan zo’n ecosysteem zich dan niet herstellen?

Jawel, maar dat duurt volgens wetenschappers miljoenen jaren; te lang om op te wachten. Ze vermoeden daarom dat de schade door mijnbouwactiviteiten in het leefgebied onomkeerbaar is.

Hoe urgent is de komst van regels voor de diepzeemijnbouw?

De ISA heeft inmiddels 31 vergunningen afgegeven aan mijnbouwbedrijven en overheidsinstanties. Het Canadese Nauru Ocean Resources hoopt eind 2024 mijnbouwactiviteiten in de Clarion Clipperton Zone te starten. Onder druk van Nauru, een kleine eilandstaat in de Stille Oceaan, en mijnbouwonderneming The Metals Company, onderhandelt de ISA deze maand door over regelgeving die het mogelijk maakt om met de mijnbouw te beginnen. Dat kan het bedrijf ook zonder de milieuregels doen, omdat twee jaar na de aanvraag automatisch een voorlopige vergunning ingaat. Chili, Frankrijk, Palau en Vanuatu hebben daartegen protest aangetekend.

Op 9 juli liepen de onderhandelingen spaak, maar op 28 juli hoopt ISA met conceptregelgeving te komen, samengevat in zestig pagina’s. Inmiddels bestaat er consensus over de noodzaak van regionale milieubeheerplannen en milieunormen voor lawaai en licht. Of de bedrijven schade mogen toebrengen aan de diepzee, en hoe ze die vervolgens moeten compenseren, is niet duidelijk.

Waarom zijn de compensatieregels niet duidelijk?

Het probleem bij het voorschrijven van compenserende maatregelen is dat niemand exact weet hoe het diepzeeleven functioneert, en hoe de mijnbouw dat zal beschadigen. Er zijn bijvoorbeeld nog zo’n 5500 soorten nooit wetenschappelijk beschreven. Laat staan dat wetenschappers weten wat hun leefwijze is, en hoe ze zich verhouden tot het andere zeeleven. „Bij elk bemonstering zien we nieuwe soorten. Wat we zouden kunnen verliezen als we gaan mijnen, is een vraag die we nu niet echt kunnen beantwoorden”, rapporteerde diepzee-ecoloog Muriel Rabone van het Natural History Museum in Londen in vakblad Current Biology.

Wat weten de wetenschappers wel over het effect van mijnbouw?

Een proef met een kleine mijnmachine op de kobaltrijke onderzeese Takuyo-Daigo-berg, 1900 kilometer ten zuidoosten van Tokio, leverde schokkende resultaten op. Een jaar na het experiment waren er 43 procent minder vissen en andere bewegende organismen. In een straal van 150 meter leefden er zelfs 56 procent minder.Het betreffende artikel van de Japanners in Current Biology wekt de suggestie dat met name sedimentpluimen een groot effect hebben op het onderwatermilieu.

Hoe gaat het nu verder?

De ISA-vergadering, die bestaat uit alle lidstaten, komt volgende week bijeen. Volgens planning zal ISA op 30 oktober tijdens een bijeenkomst een nieuwe poging ondernemen om milieuregels vast te leggen. Maar de meningen van de 36 landen die een zetel hebben bij ISA liggen ver uit elkaar. Ondertussen zou Nauru Ocean Resources zijn mijnbouwaanvraag gewoon kunnen indienen.

Wanneer de leden van ISA Raad het niet unaniem eens worden over de aanvraag, zullen subgroepen de beslissing nemen. Dan wegen de stemmen van eilandstaat Nauru en Noorwegen, die beide graag verder willen met diepzeemijnbouw, zwaarder. Volgens Matthew Gianni van milieuorganisatie Deep Sea Conservation Coalition kan daardoor „een handvol landen in feite de rest van de organisatie gijzelen.”