Met een slakkengangetje van 1 tot 5 knopen vaart de Admiral Vladimirsky over de Noordzee. Het Russische onderzoeksschip dobbert dagenlang boven vitale onderzeese glasvezelkabels en laveert tussen windmolenparken op zee.

De Russen verraadden hun aanwezigheid in de Nederlandse Exclusieve Economische Zone (EEZ) door dagelijks weerberichten –mét locatiegegevens– te versturen via morseberichten, meldt de goed ingevoerde site marineschepen.nl.

De Koninklijke Marine observeert de verdachte Rus met fregatten. Eerst met Zr.Ms. De Ruyter, later met Zr.Ms. Tromp. „Een zichtbare patrouille op veilige afstand”, meldt luitenant ter zee Alex Kranenburg. Een Dash-
patrouillevliegtuig van de Kustwacht maakt luchtopnames.

„De marine is waakzaam”, zegt Kranenburg. De marinewoordvoerder wijst erop dat de Vladimirsky „op papier” een civiel vaartuig is. „We willen echter niet naïef zijn. We laten met onze escortes zien dat we doorhebben wat er in onze achtertuin gebeurt.” Toch wilde Defensie de aanwezigheid van de Russen aanvankelijk niet bevestigen. Woensdag waren ze nog aanwezig voor de kust.

Westerse landen verdenken de Vladimirsky –lengte 147,8 meter– sinds 2022 van spionage. Het 9120 ton metende Russische oceanografisch onderzoeksschip heeft mogelijk 170 opvarenden aan boord. De Russische marine aast in toenemende mate op informatie over de aansturing van energienetwerken en kabels voor datacommunicatie.

Sabotage

De Russen mogen daar varen, benadrukt luitenant ter zee Kranenburg. „De Vladimirsky vaart in internationale wateren.” De EEZ geeft Nederland alleen recht op grondstoffen, visserij en wetenschappelijk onderzoek. Voor het varen in de 12 mijlszone voor de kust, de territoriale wateren, is wel toestemming nodig.

De Vladimirsky is een oude bekende. Het Russische schip voer november vorig jaar ook al over onderzeese infrastructuur voor de Britse, Belgische en Nederlandse kust. Ook in de Oostzee snuffelde het vaartuig rond energienetwerken.

De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) meldde eind februari dat een Russisch schip had geprobeerd windmolenparken en internetkabels bij Nederland in kaart te brengen. „Het schip is weggeleid”, aldus generaal Jan Swillens. De MIVD-directeur vermoedt dat de Russen gegevens verzamelen voor eventuele sabotageacties.

Bommetje

Tussen Europa en de VS lopen twintig glasvezelkabels –zo dik als brandweerslangen– voor het dataverkeer tussen beide continenten. Het aftappen van glasvezel is knap moeilijk, het saboteren vrij eenvoudig, zegt prof. Bart Jacobs, die geen paniekreacties wil oproepen. „De Russen kunnen echter gemakkelijk een bommetje via een onderwaterrobot achterlaten op een knooppunt van glasvezelkabels.”

De maatschappelijke ontwrichting door zo’n sabotageactie is „enorm”, legt de hoogleraar digitale veiligheid van de Radboud Universiteit uit. De vraag is of treinen kunnen blijven rijden en vliegtuigen opstijgen zonder functionerende zeekabels. „Ik durf mijn hand daar niet voor in het vuur te steken.”

De Nederlandse economie is erg afhankelijk van de Amerikaanse cloudinfrastructuur, legt Jacobs uit. Microsoft maakt bijvoorbeeld gebruik van deze kabels. „Ook al zeggen cloudbedrijven in de VS dat ze data opslaan in Europa, de vraag is of hun software blijft werken bij het uitvallen van de kabels.”

Gevaar

Jacobs spreekt over een reëel gevaar. Een beetje meer aandacht voor de dreiging is in zijn optiek niet overbodig. „Als de Russen dagenlang blijven hangen boven glasvezelskabels is het niet overbodig om te kijken of ze niet een bommetje hebben achtergelaten.”

De NAVO pareert de Russische dreiging met de oprichting van een nieuw centrum in Londen voor de bewaking van belangrijke kabels en pijpleidingen op de zeebodem. Dat is hard nodig, vindt NAVO-chef Jens Stoltenberg. De westerse samenleving leunt steeds sterker op digitale infrastructuur, terwijl de kans op sabotage toeneemt. De NAVO wil daarom bijvoorbeeld vaker patrouilleren op zee.

De Russen zijn gewaarschuwd.