Het deed woensdag in Brussel denken aan wat in Nederland heet Prinsjesdag. Voorzitter Barroso van de Commissie onthulde in het Europees Parlement de doelstellingen en het werkprogramma van zijn college. De presentatie bevatte geen verrassende plannen; daarvoor was de Portugese oud-premier al te vaak, voor en na de installatie van de 25 leden tellende formatie, aan het woord geweest.Het zat ’m vooral in de toonzetting. De aanvoerder van de liberalen in het EP, de Brit Watson, constateerde zelfs: „Met deze speech kunt u een groot staatsman worden.” Barroso probeerde daadkracht uit te stralen en een gevoel van urgentie te wekken. Met volle en vereende inzet aan de slag, zo laat zijn boodschap zich samenvatten.

Telkens weer dook in zijn toespraak het begrip vernieuwing op. Daaraan koppelde hij de oproep tot „een partnerschap voor welvaart, solidariteit en veiligheid”; samenwerking dus ten behoeve van vooruitgang op met name drie beleidsvelden. „Ik denk dat de uitdagingen waarvoor we staan zo breed en zo complex zijn dat alleen een gezamenlijke inspanning kansen biedt”, aldus de voorzitter, en daarbij richtte hij zich tot de EU-instellingen, de lidstaten, de sociale partners en de burgermaatschappij.

Belangrijkste prioriteit binnen het geheel is het versterken van de economie, met daaraan verbonden het opstuwen van de groei en het scheppen van meer werkgelegenheid. Dat haakt aan bij de zogenoemde agenda van Lissabon. In maart 2000 besloten de regeringsleiders in die hoofdstad ernaar te streven de EU binnen tien jaar om te vormen tot de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld.

Woensdag zal Barroso voorstellen aankondigen om dat tot nu toe weinig succesvolle programma -de achterstand op de VS is alleen maar vergroot- nieuw leven in te blazen. In Brussel houden ingewijden er rekening mee dat tegelijk de ambitie om in 2010 wat betreft economische prestaties de mondiale nummer één te zijn, enigszins zal worden afgezwakt. Het lijkt ook niet realistisch wonderen te verwachten in de resterende periode van het huidige decennium.

Maar dat betekent niet dat we niet alles op alles dienen te zetten. „De analyse vertalen in actie. Dromen zijn niet zinvol als we niet in kaart brengen hoe we ze kunnen verwezenlijken. Het is hoog tijd om Europa’s enorme tot dusver onbenutte potentieel aan te boren”, benadrukte Barroso.

Vooruitlopend op wat hij op 2 februari zal vertellen, gaf hij aan dat de Commissie bijvoorbeeld ervoor pleit om als Unie voortaan 3 procent van het gemeenschappelijk bruto nationaal product te investeren in onderzoek, innovatie en hoger onderwijs, om belemmeringen weg te nemen in de sfeer van transport, telecommunicatie en energienetwerken, om de pensioensystemen aan te passen, om de regels op de arbeidsmarkt te versoepelen, om de winstbelasting te verlagen en om het starten van een bedrijf eenvoudiger te maken.

Barroso wil het groots aanpakken. Hij denkt aan een proces, zoals hij zelf zegt, dat even opzienbarend en moedig is als de megaprojecten die de EU in het verleden voltooide: de totstandkoming van de eenheidsmarkt ofwel het Europa zonder binnengrenzen, de invoering van de euro en de uitbreiding tot 25 lidstaten. Daartoe acht hij het nodig een politiek klimaat te creëren dat ruimte verschaft voor radicale maatregelen.

Vanuit het linkse kamp klinken onmiddellijk waarschuwingen. Socialisten, groenen en oud-communisten in het EP zijn bang dat de hervormingsdrift ten koste zal gaan van sociale verworvenheden. Zij beseffen dat Barroso behoort tot centrumrechts en de ideologie van de vrije markt aanhangt. Zij herinneren zich dat hij als premier van Portugal stevig saneerde en niet terugdeinsde voor pijnlijke bezuinigingen.

Fractievoorzitter Schulz van de sociaal-democraten hield hem woensdagmiddag voor: „De aandacht voor de groei mag andere elementen niet overschaduwen. Wij zullen nooit een verlaging van de sociale standaarden accepteren. Als u probeert ongedaan te maken waar wij als socialisten 150 jaar voor hebben gevochten, kunt u rekenen op veel weerstand.” Barroso: „Ik pretendeer niet dat ik iedereen zal plezieren. Het is een politiek programma dat keuzes bevat, maar wel evenwichtige keuzes.” Ook hij beklemtoont overigens te zullen opkomen voor sociale rechtvaardigheid en een duurzaam milieu.