De Commissie wil een digitale euro introduceren. Maar momenteel worden alleen bankbiljetten en euromunten als wettig betaalmiddel in de eurozone geaccepteerd. De Commissie wil ook de digitale euro die positie geven.

De digitale euro. Wat is dat eigenlijk?

De digitale euro is een elektronische versie van publiek geld: munt en briefgeld, dat de Europese Centrale Bank (ECB) uitgeeft. Nu geeft de centrale bank alleen contanten uit. Er zijn wel digitale middelen, zoals pinpassen, maar die worden uitgegeven door private partijen: banken en betaaldiensten. De ECB wil met de digitale euro een digitale versie van publiek geld introduceren. Banken en betaaldiensten zullen de euro verspreiden.

Niet alleen bedrijven, ook huishoudens kunnen met de digitale euro betalen, is het idee. Op de bankrekening zal de munt zichtbaar worden als een aparte digitale eurorekening –naast het potje voor gewone euro’s. Sparen wordt ontmoedigd: gebruikers krijgen geen rente over het geld uitgekeerd.

Met digitale euro’s betalen kan gratis via de bankapp van de consument, een speciale digitale euroapp of met een betaalpas, vergelijkbaar met een prepaid-telefoonkaart. Zo’n pas zou bij het postkantoor kunnen worden aangeschaft. „Het aantal plaatsen en situaties waar u met uw digitale euro kunt betalen, zal toenemen”, belooft Brussel. Uiteindelijk moet het ook mogelijk zijn om bij de bakker met de digitale euro te betalen. De bestedingslimiet ligt op 3000 euro per rekening.

Waarom is de digitale euro nodig? Bestaande betaalopties voldoen toch prima?

De afgelopen jaren steeg het aantal online-betalingen explosief, terwijl contante betalingen terugliepen. In Nederland wordt nog maar een op de vijf transacties met munt- en briefgeld afgerekend. In 2011 was dat 62 procent. Daarom wil de Commissie naar eigen zeggen een extra betaaloptie bieden.

Critici vinden dit echter een onzinnig argument. „Je kunt in Nederland al veilig, snel en efficiënt digitaal betalen”, zei de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) vorig jaar: met de pinpas en bij online-aankopen met iDEAL. „Een digitale euro is dus niet nodig”, aldus de NVB. Zelfs Europarlementariërs klagen over het gebrek aan positieve kanten van de digitale euro. De munt zou een kopie zijn van het bestaande betalingssysteem.

Waarom dan toch een digitale euro?

Door de toename van digitale betalingen staat de verhouding tussen betalingen met publiek geld (munten en biljetten) en privaat geld (pin) onder druk, zegt de Commissie. Commerciële banken worden zo belangrijk voor de instandhouding van het betaalsysteem, dat overheden ze niet durven te laten omvallen. Wanneer dat dreigt te gebeuren, worden banken gered met belastinggeld, bleek tijdens de financiële crisis in 2008.

Daarbij komt dat steeds meer bedrijven en landen digitale valuta willen uitgeven. Facebook oppert plannen om een eigen digitale munt te beginnen. Grote centrale banken in de wereld werken eraan. In China is bijvoorbeeld al digitaal publiek geld beschikbaar.

Lees ook

Pieter Grinwis (CU): Niemand kan meerwaarde digitale euro goed uitleggen

Deze ontwikkeling „zou de rol van de euro in het betalingsverkeer op de proef kunnen stellen”, zegt de Commissie. De ECB vreest dat sommige van die munten een grote rol krijgen in het betalingsverkeer als de eurozone geen alternatief biedt. De digitale euro moet die ontwikkeling het hoofd bieden en geeft de ECB meer grip op het betaalsysteem.

Kan ik straks nog met contanten betalen?

De digitale euro „is een aanvulling op contant geld. Geen vervanging”, zegt de ECB. Iedereen in de eurozone is vrij om de betalingsdienst van zijn voorkeur te kiezen: de digitale euro, de pinpas of munt- of briefgeld. Winkeliers moeten contant geld verplicht blijven accepteren, vindt Brussel.

Kan ik ook buiten de EU met digitale euro’s betalen?

Personen en bedrijven kunnen in ieder geval met digitale euro’s betalen als de ontvangers buiten het eurogebied een digitale eurorekening hebben Ook wil de ECB met landen buiten het eurosysteem afzonderlijk regelingen treffen. Daardoor komt de digitale euro ook in sommige niet-eurolanden beschikbaar.

Kan ik nog steeds met de digitale euro betalen als er een internetstoring is?

Betalingen kunnen van apparaat tot apparaat zonder internet plaatsvinden. Ook vanuit afgelegen gebieden. Zo’n offlinebetaling is altijd beschikbaar en de gebruiker blijft anoniem – precies zoals bij betaling met fysiek geld. Ook kunnen gebruikers digitale euro’s in hun app of op hun kaart opslaan voor later offlinegebruik, zodat ze altijd kunnen betalen. Voor digitale overschrijvingen over grote afstand –bij onlinewinkelen– blijft net als nu een internetverbinding nodig.

Waarom zou ik de digitale euro gebruiken? Er zijn toch al cryptomunten en de pinpas?

De digitale euro is publiek geld. Het wordt uitgegeven door de ECB, die geen commercieel belang heeft. De centrale bank garandeert dat de munt een stabiele waarde houdt en dat het tegen nominale waarde kan worden ingewisseld voor contanten. Betalen met de digitale euro zou „risicovrij en met respect voor de privacy” zijn, zegt de ECB.

Cryptomunten worden door private partijen uitgegeven. De stabiliteit en betrouwbaarheid van die valuta hangt af van de uitgever: is die geloofwaardig en kan die beloven dat de waarde behouden blijft? Cryptomunten kunnen flink in prijs schommelen en hun omwisseling in contanten kan niet worden gegarandeerd. Bovendien kunnen private uitgevers persoonsgegevens voor commerciële doelen gebruiken, terwijl ze daar niet aansprakelijk voor gesteld kunnen worden.

Ook aan betalingen met een pinpas kleven risico’s, zegt de ECB. Het systeem kan door een storing of cyberaanval uitvallen. Het grote voordeel van de digitale euro is dat het altijd beschikbaar is: ook zonder internet.

Wat gebeurt er met mijn privacy als ik de digitale euro gebruik?

Critici vrezen dat de overheid digitaal geld zal gebruiken om burgers in de gaten te houden. Een digitale euro is immers minder anoniem dan euromunten. De overheid zou dan inregelen waar burgers hun geld wel en niet aan uitgeven. Of er een houdbaarheidsdatum aan plakken. Wat niet helpt is dat voorstanders de munt vaak in een adem noemen met digitale identiteit. Dat wekt de indruk dat het geld gekoppeld wordt aan je persoon, zodat duidelijk is wat er mee wordt gedaan.

De ECB zegt uiterst behoedzaam om te gaan met persoonsgegevens. Bij onlinebetalingen met de digitale euro zou de bank of betalingsdienstaanbieder, bij wie een gebruiker de digitale eurorekening heeft, wel toegang hebben tot persoonlijke data die nodig zijn om de betaling uit te voeren en fraude of witwassing te voorkomen.

De ECB zou niet-digitale eurogebruikers kunnen identificeren en kunnen inzien wat ze kopen. Software –die nog in ontwikkeling is– moet ervoor zorgen dat centrale banken gecodeerde gegevens doorkrijgen van commerciële banken om digitale eurotransacties af te wikkelen. Bij offlinegebruik van de digitale euro is de privacy van de gebruiker hetzelfde als bij betalingen met munt- en briefgeld of als iemand biljetten bij automaten opneemt.

Wordt dan niet in de gaten gehouden waar ik mijn digitale euro’s aan uitgeef?

Die controle op digitale euro’s is een grote angst. Wordt mijn uitkering op termijn alleen in digitale euro’s betaald? Mogen digitale euro’s alleen aan gezond eten en niet aan alcohol of sigaretten worden besteed? Mag ik er straks niet mee betalen als ik een vliegreis koop? Het zijn allemaal vragen die momenteel onder consumenten leven.

„De digitale euro wordt niet programmeerbaar”, beweert de Commissie. De ECB zal van banken en betaaldiensten in versleutelde berichten doorkrijgen waar geld aan besteed is en door wie. „Hij kan niet worden gebruikt om uitgaven te beperken of te richten op specifieke aankopen”, zegt Brussel. Critici zijn echter niet gerustgesteld. Alleen al het feit dat de ECB met de digitale euro mogelijk controle krijgt over de uitgaven van gebruikers, is voer voor discussie op internetfora.

Valt de introductie van de digitale euro nog enigzins tegen te houden?

De plannen worden nu onderzocht. De Commissie, de ECB en nationale centrale banken buigen zich over vragen als: hoe komt de munt eruit te zien? Wie gaat hem ontwikkelen? Wat zijn de gevolgen? In oktober zal deze fase afgerond zijn. Dan wil de ECB de digitale euro testen. Dat kan drie jaar duren.

Met de invoering van de digitale euro als wettig betaalmiddel moeten het Europees Parlement en de EU-landen eerst instemmen. Definitieve besluitvorming volgt waarschijnlijk pas na de Europese verkiezingen in 2024. Uiteindelijk beslist de ECB over uitgifte van de munt. Mocht alles doorgaan, dan begint de invoering op zijn vroegst in 2028.