Gebeten door een vleermuis; wat nu?
Op zaterdagochtend meldt een meneer zich op de huisartsenpost. De avond ervoor voelde hij tijdens het vissen opeens een steek bij zijn rechterenkel. Deze zaterdagochtend ontdekte hij daar twee kleine korstjes. Tijdens het vissen had de man vleermuizen over het water zien vliegen en hij denkt nu dat hij gebeten is door een vleermuis. De huisarts overlegt hiervoor met de GGD.
Vleermuizen dragen heel veel virussen bij zich, zonder dat ze hier last van hebben. Na een krab, beet of lik van een vleermuis is er kans om geïnfecteerd te raken met het rabiësvirus. Het oplopen van rabiës is ook mogelijk via een tussengastheer, bijvoorbeeld een hond, kat of aap.
Rabiës of hondsdolheid is een ontsteking van de hersenen. Een infectie met het rabiësvirus leidt vrijwel altijd tot de dood. Ik heb eens onderzocht hoeveel mensen een infectie met rabiës overleefd zouden hebben. Ik vond toen tien gevallen: acht kinderen en twee volwassenen. Zeven patiënten waren gebeten door een besmette vleermuis of hond, een ander was gekrabd door een kat, weer iemand anders was aangevlogen door een vleermuis en iemand was besmet tijdens werkzaamheden in een laboratorium. Van veel van deze patiënten was echter niet helemaal zeker of er sprake was van rabiës.
Laatvlieger
Jaarlijks overlijden er wereldwijd bijna 60.000 mensen aan rabiës, van wie 95 procent in Azië en Afrika. Daarom is rabiës volgens de Wereldgezondheidsorganisatie een zogeheten vergeten tropische ziekte. In Nederland komt een afgezwakte variant van het rabiësvirus enkel voor in twee soorten vleermuizen: de laatvlieger en de meervleermuis. Sinds 1995 zijn er in Nederland vier mensen overleden aan een rabiësinfectie, allen na besmetting in het buitenland.
Na blootstelling aan het rabiësvirus is het advies om direct antistoffen rond de wond te spuiten en een vaccinatieserie te starten (postexpositie profylaxe of PEP). PEP is echter in veel landen in de wereld niet verkrijgbaar, zeker niet in de landen waar de behandeling het hardst nodig is. Een volledige PEP-behandeling kost ruim honderd dollar, terwijl het inkomen van mensen in deze landen rond de een tot twee dollar per dag is.
Toch krijgen volgens de WHO elk jaar meer dan 29 miljoen mensen een PEP-behandeling. Veelal zijn dit mensen uit ontwikkelde landen. Regelmatig repatriëren de Nederlandse alarmcentrales reizigers die zijn gebeten door een dier en hun reis moeten afbreken om in Nederland antistoffen te krijgen, omdat deze in het buitenland niet beschikbaar zijn.
De visser stuurde een foto van zijn verwonding naar de GGD. In overleg met het RIVM is de foto voorgelegd aan een deskundige van Naturalis Biodiversity Center in Leiden. Door de afstand tussen de twee korstjes en het feit dat de man duidelijk pijn had gevoeld, kon een beet van een laatvlieger niet uitgesloten worden. Daarom werd de PEP-behandeling geadviseerd. Ik verwacht niet dat dit ook was gebeurd als deze meneer in Azië of Afrika had gewoond.
De auteur is arts infectieziektebestrijding bij GGD Zuid-Holland Zuid.
