Wie de dam in Oekraïne opblies, is een onterik
„Je kunt erop wachten”, waarschuwde president Zelensky eerder al. „Op een dag wordt de grote Kachovkastuwdam in de Dnipro, niet ver van Cherson in Oekraïne, opgeblazen.” Vorige week gebeurde dat. De robuuste, solide dam begaf het.
De beelden gingen de wereld over. Dorpen, steden en duizenden kilometers land verdwenen onder water. Een enorme hoeveelheid olie uit de waterkrachtcentrale Kachovka en ontelbare mijnen verspreidden zich over een immens groot gebied. Een humanitaire en ecologische ramp voltrok zich, met grote gevolgen ook voor de wereldvoedselvoorziening.
Wie blies de dam op…? Twee kinderen maken ruzie. Een legokasteel sneuvelt. Moeder komt tussenbeide. Zowel het ene als het andere kind roept dat hij het niet gedaan heeft. Zeggen dat jij het deed, is vragen om afkeuring en straf. Ben je eenmaal puber dan is schuld erkennen soft. Wie het wel doet is een loser, een minkukel, een slappeling. Word je als schuldige aangewezen dan reageer je verontwaardigd. Toestemmen is binnen de groepscultuur uiting van zwakte. Het betekent eer- en gezichtsverlies. Het is bedreigend voor je zelfbeeld, maar ook voor je portemonnee. Je kunt er zelfs een strafblad aan overhouden, maar in ieder geval ook een ontlast geweten.
In verschillende dialecten heet iemand die sluw, gemeen en onbetrouwbaar is ”een minne”. Herman de Man gebruikt in zijn romans het ouderwetse ”onterik”, een woord dat in het rivierenland nog steeds in zwang is. Het is echter geen compliment om een minne of onterik genoemd te worden.
Wie willens en wetens de ramp in Oekraïne veroorzaakt heeft, is een minne, een onterik. In termen van strafrecht een oorlogsmisdadiger. Twee presidenten wijzen naar elkaar. Wereldleiders wijzen zowel naar Rusland als naar Oekraïne. De dam zou zeker niet zijn doorgebroken als de Russen thuis waren gebleven en geen zware explosieven in de waterkering hadden aangebracht. Alleen dat al was vragen om een ramp. Gaat straks ook Europa’s grootste kerncentrale eraan? In 1941 blies het Rode Leger ook al eens een dam in de Dnipro op, toen om de opmars van nazi-Duitsland te stoppen. Het kostte tienduizenden mensen het leven.
Ooit leerde ik het een en ander over een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Kenmerken daarvan zijn het ontbreken van verantwoordelijkheidsbesef, empathie, schuld en spijt. Wat baat het de mens als hij de hele wereld wint, maar straks als een minne, als een onterik voor God staat, verantwoordelijk voor oneindig veel verwoesting, ellende en leed?
