Zuid-Afrika is geen veilig land meer. Dat is het levensgevoel van de meerderheid van de Zuid-Afrikanen van Europese afkomst. Het gevoel vreemdeling te zijn in eigen land, de ervaring dat je niet in harmonie bent met de wereld om je heen, is sluipenderwijs gegroeid. Steden en straten hebben sinds 1994 geleidelijk aan nieuwe namen gekregen. De beveiliging van de burger door de politie is drastisch achteruitgehold. De taal van de regerende ANC-politici verhult de problemen van het land eerder dan dat zij die duidelijk benoemt. Het amateuristische geklungel in beroerd Engels in het Zuid-Afrikaanse parlement aan te moeten horen, doet je tandenknarsen.

De kloof tussen de halfcommunistische ANC-regering en de op Europa georiënteerde, democratisch denkende Zuid-Afrikanen is dezer dagen scherp zichtbaar geworden in het welles-nietes-ritueel rond het Russische vrachtschip in de Kaapse havenstad Simonstad. Gingen er wapens van boord of aan boord? De regering weifelt om eenduidig partij te kiezen. De Afrikaanstalige kranten willen niets weten van toenadering van Zuid-Afrika tot Rusland in het kader van de Oekraïneoorlog. De emoties zullen nog heviger worden wanneer de Russische leider Poetin in augustus daadwerkelijk naar Durban komt voor de vergadering van de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika).

Meer zelfstandigheid

Zuid-Afrikanen hebben doorgaans sterke zenuwen, maar de spanningen waaraan zij nu zijn blootgesteld, hebben het verlangen naar een bepaalde mate van zelfstandigheid en eigen beheer op regionaal vlak hoorbaar versterkt. De met deze wens verbonden migratie binnen Zuid-Afrika loopt van noord naar zuid, van Gauteng (met Johannesburg en Pretoria) naar de provincie West-Kaap (met Kaapstad en Stellenbosch). Dit gebeurt in weerwil van de hoge criminaliteit in de voorsteden van de ”Kaapse Vlakte”. De Kaap herinnert qua architectuur, taal en mentaliteit aan Europa, het continent dat de Afrikaanstaligen nog altijd als moederland beschouwen.

Invloedrijke Afrikaners hebben dit jaar de vraag opgeworpen of een federale politieke structuur niet beter zou zijn dan de eenheidsstaat van nu, met een regering die zich ver verheven acht boven de problemen van individuele mensen en geïsoleerde dorpen. Een federaal opgebouwd land heeft per provincie of kanton beter zicht op lokale omstandigheden. Zelfstandigheid van provincies zou kunnen gelden voor het onderwijs, het industriële beleid, landbouw en veeteelt, de belastingdienst, de rechtspraak, de huisvesting en het beheer van migratie van de ene provincie naar de andere. Wil het land niet volkomen uit elkaar vallen, dan zal de centrale regering de verdediging, de nationale belastingen en buitenlandse zaken in beheer moeten houden en ook voor samenspraak van de gezamenlijke provincies zorg moeten dragen.

Een dergelijke ontwikkeling naar meer zelfstandigheid voor de provincies gaat niet over één nacht ijs. Zuid-Afrika kan leren van Zwitserland, Oostenrijk en de Duitse Bondsrepubliek, maar zal daarbij de voorwaarden voor veranderingen thuis wijselijk in het oog houden. Gemakkelijk zal het niet gaan. Er zijn nu twee provincies die door hun eigenheid voor meer zelfstandigheid in aanmerking komen: West-Kaap en KwaZulu-Natal. Wanneer met de eerste verkenningen is begonnen, zal blijken hoe levensvatbaar de gedachte van een federale structuur van Zuid-Afrika ook voor andere regio’s is, zoals Limpopo, Mpumalanga en Gauteng. Het experiment is dringend nodig.

Emigratiedoel

Zonder thuisgevoel en veiligheid zullen steeds meer burgers van Zuid-Afrika naar Australië, Nieuw-Zeeland, Engeland en de Verenigde Staten emigreren. De advertenties van deze landen in Zuid-Afrikaanse kranten spreken boekdelen. En misschien moeten Nederland en Vlaanderen beseffen dat ook zij het emigratiedoel van goed opgeleide en vakbekwame Afrikaanstaligen kunnen zijn.

De auteur doceerde Zuid-Afrikaanse cultuur in Nijmegen en verblijft in augustus en september in Zuid-Afrika voor gastcolleges aan diverse universiteiten.