De deur van de historische hervormde kerk in Den Ham (Overijssel) staat al op een kier. Koster Kleinjan (65) staat erachter en nodigt de bezoeker uit hem te volgen. „Pas op het opstapje”, zegt hij in het kerkgebouw. Het gaat eerst naar de keuken voor een kop koffie. De sfeer tijdens het gesprek is gemoedelijk. Als er iemand langskomt, en dat gebeurt drie keer, neemt Kleinjan de tijd voor de ander.

De koster is de gastheer van de kerk, ’s zondags en doordeweeks. „Een kerk zonder koster is als een vaas zonder bloemen”, vindt hij. Kleinjan houdt van de kerk en van zijn werk. „Ik woon op een boerderij een paar kilometer buiten het dorp, maar ik ga elke dag wel even naar de kerk, ook als ik er niet per se hoef te zijn.”

Voor het begin van de zondagse erediensten van de hervormde gemeente Den Ham staat de koster in zijn zwarte pak bij de ingang van de kerkzaal, onder de toren, begroet hij de kerkgangers en maakt hij een praatje als dat zo uitkomt. „Ik ben hier opgegroeid en ken iedereen”, zegt hij. „Ik weet bijna alles wat er in het dorp gebeurt. De mensen vertellen mij de nieuwtjes en die vinden vervolgens hun weg weer.”

500 catechisanten

Kleinjan werd –nu veertig jaar geleden– per 1 mei 1983 aangenomen als koster van de kerk uit tien sollicitanten, voor dertig uur in de week. Dat werd algauw uitgebreid tot veertig uur omdat het steeds drukker werd. Wat wil je ook met 500 catechisanten? „De twee predikanten van de gemeente gaven catechese op maandag-, dinsdag-, donderdag- en vrijdagavond voor groepen van gemiddeld dertig jongeren.”

Doordeweeks is koster Kleinjan eveneens aanwezig tijdens bijzondere diensten. Het mooiste werk vindt hij de trouwdiensten. Hij heeft precies bijgehouden hoeveel dat er geweest zijn: 453 in totaal. „Ik mag dan de gastheer zijn, wijs de aanwezigen hun plek en loop met de trouwbijbel in handen voor het trouwpaar en de dominee uit naar hun plaats.”

Kleinjan herinnert zich dat er eens iets misging tijdens zo’n dienst. „Het was altijd de gewoonte dat de dominee de ringen aan het bruidspaar overhandigde tijdens de dienst. Op een keer kreeg hij het doosje waarin ze zaten niet open, tot ze er opeens uit sprongen en over de vloer rolden. De predikant vond dat erg vervelend en vroeg of ik voortaan het doosje wilde openmaken. Dat heb ik dan ook gedaan.”

Het doet de koster verdriet dat het aantal trouwdiensten in de kerk minder wordt. „Voor dit jaar heb ik er nog maar drie in de agenda geschreven.” Het aantal rouwdiensten daarentegen stijgt de laatste jaren. „Helaas vergrijst de gemeente”, constateert hij. Na de coronaperiode zijn volgens hem nogal wat mensen niet meer in de kerk gekomen. Met een rouwdienst nam hij de gelegenheid te baat om een aanwezige daarop aan te spreken. „Het werd een goed gesprek.”

Tijdens de kerkdienst van zondag 7 mei, die geleid werd door de plaatselijke predikant ds. G. de Goeijen, mocht Kleinjan een psalm opgeven. „Ik heb Psalm 84:5, de kosterspsalm, laten zingen, in de oude berijming.”

Hij hoopt het werk tot zijn pensionering te mogen doen. Vermoedelijk komt er voor hem geen fulltime koster meer in de plaats. Kleinjan: „Misschien gaan ze met een aantal vrijwillige kosters werken, zoals dat in zo veel plaatsen gebeurt. Maar dat zal misschien wel wennen zijn.”