Anjet Daanje blijft rustig doorschrijven in een schreeuwerige wereld
In een wereld waarin alle mogelijke reclameuitingen om het hardst schreeuwend onze aandacht trekken, is het geweldig om iemand te zien die daar níét aan meedoet.
Het was een prachtig beeld, afgelopen week. Schrijfster Anjet Daanje die in een simpel grijs pak, het grijzende haar in een lange vlecht op haar rug, omringd door de in chique avondjurken gestoken, modieus gekapte en opgemaakte mensen van de jury en de organisatie, de Libris Literatuurprijs in ontvangst kwam nemen.
Geen misverstand: de schrijfster zag er mooi en verzorgd uit. Maar ze was anders dan de anderen in haar eenvoud, in haar absoluut níét bezig zijn met marketing en publiciteit. Het ging niet om haar, het ging om iets groters: het boek, de literatuur. „Ik wil de prijs graag opdragen”, zei ze na het applaus en de handdrukken, „aan Emily Brontë, want als zij ”Wuthering Heights” niet had geschreven, dan had ik mijn roman ”Het lied van ooievaar en dromedaris” niet geschreven. Ik wil graag de jury en de organisatie van de Librisprijs danken voor het uitverkiezen van mij en ook een beetje van Emily Brontë.” En dat was haar volledige toespraak.
Het is geweldig om te zien dat iemand zo onafhankelijk zichzelf is. Dat ze, alleen door te zijn wie ze is en ijzersterke verhalen te schrijven, de absolute top heeft bereikt in een tijd waarin alles juist lijkt te draaien om reclame, publiciteit en jezelf verkopen.
Ook veel schrijvers doen aan dat laatste mee. Ze toeren van zaaltje naar zaaltje om lezingen te geven over hun werk, ze zitten hun boeken te signeren in de boekhandels, ze hopen op interviews in kranten en aandacht in radio- en tv-programma’s, ze maken zelf filmpjes en podcasts om hun werk te promoten. Want als je dat allemaal níét doet, zo is de gedachte, dan ben je verloren. Dan is er niemand die je opmerkt, dan verdwijn je na een paar maanden uit de boekhandel en dan is het met je gedaan als schrijver. Wie schrijft, moet het land in, op zoek naar lezers, en steeds weer verrassende manieren verzinnen om zichzelf te verkopen.
Het zal soms de verkoop wel stimuleren, denk ik, en zeker beginnende schrijvers kunnen er zo voor zorgen dat ze opgemerkt worden te midden van de duizenden op z’n hoogst middelmatige boeken die elk jaar weer verschijnen. Maar of het allemaal ook echt bevordert dat mensen meer gaan lezen, dat blijft de grote vraag.
Pijnlijk en persoonlijk
Je kunt als schrijver wel de hele tijd op tv je mening verkondigen aan allerlei talkshowtafels, je kunt steeds pijnlijker en persoonlijker dingen over jezelf gaan vertellen –want als er íéts is waar de media van houden, dan is het wel van de vraag: „Is uw boek ook autobiografisch?”– en je kunt het publiek proberen te vermaken of te ontroeren. Maar of je daarmee je eigen ontwikkeling als schrijver (je bezinnen op het leven, de wereld beschouwen en diepe gedachten denken) niet in de weg zit? En of je de echte lezers op die manier bereikt?
Anjet Daanje heeft in elk geval een andere weg gekozen. Ze heeft lang op het succes moeten wachten, en dat komt misschien wel doordat ze niet zo mediageniek is, doordat ze geen zin heeft in foto’s en interviews, doordat ze zich niet in de ‘juiste’ literaire kringen beweegt. Ze is van huis uit wiskundige en ze woont ergens in Groningen, een beetje teruggetrokken, hard werkend aan een veelkleurig oeuvre. Lovende recensies kreeg ze wel, maar op de een of andere manier bleef ze toch relatief onbekend en werden haar boeken nooit heel goed verkocht. Het werd zelfs zo erg dat haar uitgever, Thomas Rap, besloot geen boeken van haar meer uit te geven – waarop ze verhuisde naar de kleine Groningse uitgeverij Passage. En daar gebeurde het wonder: met ”De herinnerde soldaat” brak ze in 2019 ineens wél door bij het brede publiek. En nu, met ”Het lied van ooievaar en dromedaris” bereikte ze alles wat een schrijver in Nederland maar kan bereiken: én de Boekenbon Literatuurprijs én de Libris Literatuurprijs (die nog nooit eerder allebei naar hetzelfde boek gingen).
Dat is niet alleen een grote eer, het levert ook een flink bedrag aan prijzengeld op, en omhoogschietende verkoopcijfers. En dat is deze hardwerkende schrijfster zeker gegund. Toen haar destijds gevraagd werd wat ze met het geld van de Boekenbon Literatuurprijs ging doen, zei ze: „Daar ga ik van leven. Dat is m’n inkomen. Daar ga ik gewoon de huur en de energierekening van betalen.”
Als je ziet wat ze allemaal gedaan heeft, snap je intussen heel goed waarom ze helemaal geen tijd heeft voor lezingen, signeersessies en interviews. Scenario’s voor hoorspelen en televisieseries, verhalen- en gedichtenbundels, en niet minder dan elf romans heeft ze inmiddels al op haar naam staan. Allemaal te bekijken op haar website, waar je allerlei informatie kunt vinden over de achtergronden van die boeken, en waar de schrijfster op lezersvragen reageert. Als het maar over de inhoud gaat.
Even tussen haakjes: of haar boeken allemaal even geschikt leesvoer zijn voor de gemiddelde reformatorische lezer weet ik niet, ik heb ze niet allemaal gelezen. Daanje is in elk geval geen christelijke schrijver, ze schrijft soms rauw en expliciet. Ze geeft ook geen christelijke antwoorden op de grote levensvragen, maar zet slechts aan het denken over literatuur, geschiedenis, verbeelding, identiteit, leven en dood. Qua stijl en verteltechniek en diepzinnigheid doet ze dat evenwel magistraal. Het verklaart waarom ze zich dat bescheiden schrijverschap, dat ”louter communiceren via boeken” kan veroorloven: alleen door de hoogste kwaliteit te leveren, kwaliteit die ondanks alles komt bovendrijven.
Zelfs nu, nu er zich ongetwijfeld een heel mediacircus rondom haar verdringt, smachtend naar interviews, lijkt ze zichzelf te blijven. Zelf is ze niet aanwezig op de sociale media, maar op de Facebookpagina die aan haar werk gewijd is, meldde haar uitgever deze week dat ze blij is met alle felicitaties en dat ze nog twee dingen gaat doen: een interview in de podcast ”Nooit meer slapen” op Radio 1 (inmiddels achter de rug) en een signeersessie in de Groningse boekhandel Van der Velde (vandaag). Dat is alles, daarna gaat ze werken aan haar nieuwe boek: „Dus niet storen…”
De auteur is journalist en schrijver.
