Enkele weken geleden ontstond in Den Haag beroering nadat een brief van Eurocommissaris Virginijus Sinkevicius (Milieu, Oceanen en Visserij) aan minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) was uitgelekt. Daarin schreef hij dat het „van essentieel belang” is dat Nederland ervoor zorgt dat in geen enkel Natura 2000-gebied de kritische grens voor stikstofneerslag nog wordt overschreden.

Die kritische depositiewaarde (KDW) geeft aan vanaf hoeveel stikstofneerslag er een risico op natuurverslechtering bestaat. Per zogeheten habitattype is er zo’n waarde vastgesteld. Blauwgrasland en zandverstuivingen gelden bijvoorbeeld als zeer stikstofgevoelig. In veel Nederlandse Natura 2000-gebieden wordt de KDW overschreden.

De maatstaf speelt een zeer belangrijke rol in het Nederlandse stikstofbeleid. Hét grote stikstofdoel van het kabinet is dat op minimaal 74 procent van het stikstofgevoelige Natura 2000-oppervlak de KDW niet wordt overschreden. Daarnaast is de KDW cruciaal in de vergunningverlening.

Voor boerenorganisaties is de centrale rol van de KDW een doorn in het oog. Ook in politiek Den Haag willen partijen hiervan af. Het kabinet is een traject gestart om te kijken of er een alternatief is. Eerder luidde de conclusie al eens dat dit niet het geval is.

Bekend is dat Nederland er zelfs met extreme maatregelen niet voor kan zorgen dat nérgens de KDW wordt overschreden. Daarvoor komt er simpelweg te veel stikstof overwaaien van buiten de landsgrenzen – in elk geval op dit moment. Zelfs het opdoeken van de gehéle Nederlandse veestapel zou nu onvoldoende zijn. In bijvoorbeeld de natuurgebieden Deurnsche Peel & Mariapeel (Brabant en Limburg) en Meijendel & Berkheide (Zuid-Holland) wordt ook zonder de stikstofuitstoot vanuit de landbouw de meest kritische waarde in het gebied overschreden, zo blijkt uit RIVM-cijfers uit 2018.

Het Reformatorisch Dagblad vroeg Brussel tekst en uitleg over de passage over de KDW in de uitgelekte brief. De reactie aan het RD kent twee hoofdlijnen. In het kort: Nederland moet ervoor zorgen dat in geen enkel Natura 2000-gebied de KDW wordt overschreden. Dat is dus in lijn met de uitgelekte brief. Tegelijkertijd moet Nederland zelf weten of het de KDW als maatstaf gebruikt.

Rechters

Hoe deze twee dingen kunnen samengaan? Dat zit als volgt. De Commissie wijst erop dat Nederland zélf de KDW als maatstaf heeft vastgesteld. Daarnaast merkt Brussel op „dat de huidige aanpak voor de vaststelling van de KDW volgens Nederlandse rechters geschikt is voor het doel”. De conclusie is helder: „Daarom moet Nederland (…) alle voor stikstof gevoelige habitats in Natura 2000-gebieden onder de kritische depositiewaarden voor stikstof brengen.” De Commissie gaat zelfs zo ver om te stellen dat het níet overschrijden van KDW’s van stikstofgevoelige habitats in Natura 2000-gebieden gelijkstaat aan „niet-verslechtering”. De praktijk laat echter zien dat er geen één-op-éénverband is tussen het wel of niet overschrijden van de KDW en de staat van de natuur.

De reactie uit Brussel bevat echter ook de belangrijke nuance dat EU-wetgeving het gebruik van de KDW niet voorschrijft. Nederland heeft een zekere manoeuvreerruimte. In de woorden van de Commissie: „Het is aan de Nederlandse autoriteiten om te bepalen hoe zij dat (het voorkomen dat de habitats in Natura 2000-gebieden verslechteren, CH) het beste kunnen bewerkstelligen en met wat voor soort indicator(en), zolang het probleem maar wordt aangepakt.”

„De situatie in Nederland vereist onmiddellijke actie”, aldus de Commissie. Brussel zegt erop toe te zullen dat de EU-wetgeving in de lidstaten wordt gehandhaafd, „overeenkomstig met haar rol als hoedster van de Verdragen”. Kortom: hoe Nederland in de toekomst ook omgaat met de KDW, Sinkevicius en de zijnen zullen Nederland nauwlettend in de gaten blijven houden.