Een kwartier na de zware aardbeving voor de kust van Sumatra gaf het Pacific Tsunami Warning Center (PTWC) een bulletin uit. Alle abonnees in de regio van het PTWC wisten vijftien minuten na de desastreuze beving dat er voor de Stille Oceaan geen risico voor een tsunami bestond. Een uur later liet het PTWC nog een keer een bulletin uitgaan: de beving is nog krachtiger dan eerder aangenomen, was de inhoud van de boodschap.

PTWC-directeur Charles McCreery liet zijn gehoor -zeker 500 man- vanmorgen op de VN-top in Kobe met verbazing achter. Hij wist een kwartier na de fatale beving wat er aan de hand was en hij liet geen waarschuwing uitgaan. McCreery had geen keus. „Wij konden alleen een standaard bulletin verzenden, dat is een begrip voor onze abonnees. Als wij er een waarschuwing van hadden gemaakt, zouden wij ten onrechte paniek bij onze afnemers hebben veroorzaakt, want er was geen tsunami-risico voor de Stille Oceaan. Bovendien konden wij niet zien wat het gevolg van die zware beving voor de Indische Oceaan zou zijn. We waren niet gerust, maar wisten niets zeker.”

Met cijfers toonde McCreery vanmorgen aan dat het niet eenvoudig is om een betrouwbare tsunami-waarschuwing te geven. „De meeste zware aardbevingen veroorzaken geen tsunami: de laatste honderd jaar was dat slechts in 1 procent van alle aardbevingen met een kracht tussen 7,3 en 7,6 op de schaal van Richter het geval. Boven magnitude 7,9 hebben we met onze waarschuwingen een faalkans van 90 procent”, aldus McCreery. Zijn centrum zou volgens hem veel meer mogelijkheden moeten hebben om snel na een aardbeving in staat te zijn om kleine variaties in de zeewaterspiegel te kunnen meten.

Niemand reageerde dan ook toen vanmorgen de plaatsvervangend directeur-generaal van het meteorologisch bureau van Thailand in zijn toespraak met geen woord repte over het feit dat zijn bureau wél de aardbeving had geregistreerd, maar na ampele overweging had besloten geen waarschuwing te laten uitgaan; vooral om paniek onder de bevolking en de vele toeristen te voorkomen. Tsunami-experts vinden dat nog steeds niet vreemd. Thailand had geen ervaring met tsunami’s. Als er al een grote oceaangolf op gang zou komen, zou die Sumatra treffen en niet Thailand, zo overwogen de meteorologen.

Inmiddels wil elk land aan de Indische Oceaan een waarschuwingssysteem, zo bleek vanmorgen in Kobe. „Wilt u ons helpen”, was de eerste vraag die PTWC-directeur McCreery na afloop van zijn presentatie in de wandelgangen van een Thai kreeg. „Natuurlijk wil ik dat. Mijn vrouw is Thaise”, reageerde hij. Maar hij moest erbij zeggen: „Ik kan u niet helpen, want het is mijn regering die moet uitmaken hoe we die hulp gaan opzetten. Als ik vandaag aan u assistentie beloof, horen we morgen van een ander land: Amerika helpt ons niet. Dat moeten we dus centraal gaan regelen.”

Niet elk land aan de Stille Oceaan heeft genoeg aan een technisch goed waarschuwingssysteem. Veel bevolkingen hebben geen ervaring met tsunami’s, zodat de mensen eerst goed geïnstrueerd moeten worden hoe te handelen bij een waarschuwing, aldus de directeur van het International Tsunami Information Center (ITIC), Laura Kong, van Hawaii.

Daarnaast moet een land een zeer betrouwbaar communicatiesysteem hebben, benadrukte Geoff Love, directeur van de Australische meteorologische dienst. „Alles moet in orde zijn: je hebt een technisch goed waarschuwingssysteem nodig; de communicatie moet onder alle omstandigheden functioneren en je bevolking moet weten hoe te handelen. Er mag geen enkele schakel ontbreken. Mankeert er ergens iets, dan is het hele systeem waardeloos.”

Betrokken landen overleggen de komende dagen in Kobe om in maart in Parijs verdere stappen te kunnen ondernemen. Dit jaar komt er ook in de regio van de Stille Oceaan nog een conferentie over het opzetten van een waarschuwingssysteem dat in 2007 effectief moet zijn.