Waar de leden van de Belgische koninklijke familie op 21 juli zijn, is eigenlijk geen vraag. Iedereen wordt geacht de nationale feestdag in zijn agenda vrij te houden en zijn of haar gezicht te laten zien bij het defilé in Brussel. In 2016 schitterde prinses Astrid echter door afwezigheid. Ze had iets anders te doen: een folklorefestival in Namen.

Opmerkelijk natuurlijk. Zéker voor een plichtsgetrouwe prinses. Dat ze het defilé links liet liggen, had alles te maken met de ontevredenheid over haar bescheiden takenpakket. Sinds het aantreden van haar broer, koning Filip, in 2013 had Astrid steeds minder te doen. Kennelijk zat het haar zo hoog, dat ze publiekelijk haar ongenoegen liet blijken.

De zus van koning Filip volgde hem na zijn troonsbestijging op als hoofd van economische missies. Tot die tijd ging Filip zelf op reis met het bedrijfsleven. Wel besloot de regering het aantal reizen onder leiding van Astrid te halveren.

Daarnaast deelt Filip haar, en ook broer Laurent, nauwelijks taken toe. Hij en Mathilde kiezen zelf voor een volle agenda. Astrid zou graag meer omhanden willen hebben. Maar hoewel ze bij de troonswisseling een plekje naar voren schoof, moest ze qua werkzaamheden juist een stapje terug doen.

Troonopvolger

Astrid is niet altijd de nummer twee geweest. Ze is weliswaar de tweede telg in het gezin van Albert en Paola, maar volgens de wet is de troon aanvankelijk voorbehouden aan mannen. Astrids positie wijzigt in 1991 ingrijpend als die wet wordt afgeschaft: van vrij onbekende prinses naar mogelijke troonopvolger. Gedacht wordt dat de kinderloze koning Boudewijn deze stap zet om te voorkomen dat Astrids rebelse broertje Laurent ooit op de troon zal komen. Prins Filip is immers nog altijd vrijgezel.

Als koning Boudewijn –Astrids oom– in 1993 overlijdt en Albert –haar vader– koning wordt, schuift Astrid dus naar de tweede plek. Ze merkt het al snel aan haar takenpakket. Zo neemt ze het erevoorzitterschap van het Rode Kruis over van Albert. En in navolging van haar broers moet ze ook een militaire opleiding volgen. In 1997 legt ze de eed af als luitenant-kolonel bij de medische dienst van het leger.

Intussen heeft broer Filip nog steeds geen vrouw kunnen vinden, terwijl Astrid al vier kinderen heeft. Met haar lijkt de toekomst van de monarchie verzekerd. Veel Belgen denken en hopen dan ook dat zij de eerste vrouwelijke koningin van het land zal worden. Wat de geruchten versterkt, is dat Filip als kroonprins een paar flaters slaat. In korte tijd krijgt hij drie keer een fikse berisping van de premier.

In 1999 verlooft de 39-jarige Filip zich en doven de speculaties over Astrid als vorstin van België uit. De prinses maakt zich intussen op andere manieren verdienstelijk. Bijvoorbeeld als speciaal gezant in de strijd tegen malaria. Haar inspanningen zijn niet voor niets: in acht jaar tijd halveert het aantal malariadoden. „Prinses Astrid is een pleitbezorgster van hoog niveau. Haar kracht en overtuiging zijn een voorbeeld voor ieder van ons”, prijst Ban Ki-moon, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, haar.

Uitkering

Astrid, vernoemd naar de Belgische koningin die in 1935 om het leven kwam, trouwt op 23-jarige leeftijd met aartshertog Lorenz van Oostenrijk-Este. Ze zijn de laatste telgen van de hoge adel die binnen hun stand huwen. Het stel gaat wonen in het Zwitserse Bazel, waar ze hun leven grotendeels buiten de schijnwerpers kunnen leiden.

Dat verandert als Astrids vader koning wordt. Bij zijn onverwachte aantreden in 1993 dringt Albert bij de regering aan op een dotatie –uitkering– voor al zijn kinderen. Hij wil immers ook een deel van zijn koninklijke taken aan Astrid en Laurent toevertrouwen. Nooit eerder kregen niet-troonopvolgers zo’n vergoeding, maar Albert krijgt zijn zin.

Later kan het besluit rekenen op forse kritiek vanuit de politiek. Die stelt paal en perk aan de vergoedingen: alleen de koning, zijn volwassen troonopvolger en de vorige koning of zijn weduwe krijgen in de toekomst nog een uitkering. Voor Astrid en Laurent wordt een uitzondering gemaakt: zij kunnen op hun leeftijd niet meer gaan werken voor de kost.

Astrid vindt het verschrikkelijk dat ze op deze manier onderwerp van discussie wordt. Tegelijkertijd voelt ze zich weinig erkend voor haar inzet. Voor haar publieke optredens is nauwelijks media-aandacht. Tegelijk geeft deze positie haar de ruimte om des te meer te genieten van haar gezin, als moeder én oma.

Serie over prinsen en prinsessen die op de reservebank zitten. Hoe vinden zij een weg tussen vrijheid en verplichtingen? Deel 6: prinses Astrid van België.