Westen moet nieuwe genocide in Kaukasus beletten
Het is hoog tijd dat het Westen de Armeniërs in de geblokkeerde enclave Nagorno-Karabach actief gaat ondersteunen, zodat ze weer toegang krijgen tot voedsel, medicijnen en brandstof.
Volgens Shushan Nazaretyan, een apotheker in Nagorno-Karabach (een Armeense enclave in Azerbeidzjan die door de Armeniërs Artsakh wordt genoemd), is er een schreeuwend tekort aan medicijnen. Er is gebrek aan antibiotica, koortsremmers, medicijnen voor kinderen, kindervoeding, luiers en medicijnen voor chronisch ziekten. „De Republiek van Armenië en de hele wereld zouden dit probleem serieus moeten nemen.” Ook in de ziekenhuizen dreigt een tekort aan medicijnen en middelen.
De apotheker berichtte dit op 9 januari. Sindsdien is de situatie alleen nog maar verslechterd. De levens van ongeveer 120.000 Armeniërs in Nagorno-Karabach worden direct bedreigd door het afsluiten van de Lachincorridor (de enige verbinding tussen Artsakh en Armenië) door milieuactivisten (lees Azeri-activisten). De protesten hiertegen van de VS, Frankrijk en de EU worden door president Aliyev van Azerbeidzjan echter in de wind geslagen. Niettemin oordeelde het Internationaal Gerechtshof van de VN in Den Haag op 22 februari dat Azerbeidzjan de blokkade van de enclave moet opheffen.
Oorlogen
Wat is er aan de hand? Nagorno-Karabach-Artsakh is een bergachtige enclave in de Kaukasus. Het is zo’n 4400 vierkante kilometer groot, dus tussen Overijssel en Gelderland in. Er wonen een kleine 150.000 mensen. Vanaf in ieder geval de vijfde eeuw woonden er voornamelijk Armeniërs. Zij leefden later onder verschillende rijken, zoals dat van de Perzen en de Russen. Na de Russische Revolutie (1917) werd er tussen de nieuwe republieken Armenië en Azerbeidzjan hard gevochten om verschillende regio’s, waaronder Nagorno-Karabach. De enclave werd door Stalin binnen het gezag van de Republiek Azerbeidzjan geplaatst. In die tijd was het gebied een autonome ”oblast”, een provincie met een speciale status, die te maken had met de samenstelling van de bevolking, die voor het overgrote deel Armeens was.
Op 27 september 2020 barstte de tweede Karabachoorlog uit. Die duurde tot 10 november 2020 en eindigde in een overwinning voor de Azeri. Azeribommen troffen vele doelen binnen de Armeense staat, wat het risico met zich meebracht dat het een groter conflict tussen de twee buurlanden zou worden. Er waren ongeveer 7700 doden en vele gewonden te betreuren. De Azeri kregen alle gebieden in Azerbeidzjan terug die de Armeniërs in de eerste Karabachoorlog (1988-1994) hadden veroverd. Tegelijk veroverden ze grote delen van Nagorno-Karabach-Artsakh.
De wapenstilstand, overeengekomen onder leiding van president Poetin, bevestigde de nieuwe situatie, maar hield ook in dat Russische veiligheidstroepen de belangrijke Lachincorridor (5 kilometer breed en vanuit Armenië de enige toegangsweg tot de verkleinde enclave) zouden beschermen. De huidige blokkade van de corridor is historisch te vergelijken met de blokkade van West-Berlijn in 1948 door de Sovjet-Unie.
Kamervragen
Op 12 december 2022 begonnen zogenaamde ecoactivisten uit Azerbeidzjan, die veeleer nationalistisch bleken en zelfs het gebaar van de Grijze Wolven (extreemrechtse Turkse organisatie) maakten, de Lachincorridor te blokkeren. De blokkade duurt dus al bijna drie maanden. Hierdoor worden de Armeniërs in de enclave uitgehongerd en hebben ze onvoldoende medicijnen en brandstof.
De Russische veiligheidstroepen kijken toe. De Russen zijn druk met Oekraïne, waardoor Azerbeidzjan de regels van de overeenkomst aan zijn laars kan lappen. De autocratische president Aliyev wordt niet echt onder druk gezet. Zeker niet door premier Rutte en vele andere Europese leiders, die gasleveranties belangrijker achten dan mensenrechten. Rutte kreeg van dertien Kamerfracties wel vragen over de blokkade.
Alle politici die buitengewoon principieel zijn inzake Oekraïne zouden de situatie in de enclave goed tot zich moeten laten doordringen. In de genocideconventie van de Pools-Joodse jurist Raphael Lemkin (1900-1959) staat: „Genocide is een van de volgende handelingen, gepleegd om een nationale, etnische, godsdienstige groep, dan wel een groep behorende bij een bepaald ras, geheel of gedeeltelijk als zodanig te vernietigen, (lid C) waaronder door het opzettelijk aan de groep opleggen van levensvoorwaarden die gericht zijn op haar gehele of gedeeltelijke lichamelijke vernietiging.” De VN zagen het in 1948 ook als hun taak genociden te voorkomen en te bestraffen.
In de zomer van 1915 werden de Armeniërs binnen het Ottomaanse Rijk naar de Syrische woestijn gedreven om daar massaal te sterven aan hitte, honger en dorst. Tussen 1932 en 1933 werden de Oekraïners uitgehongerd door de Sovjet-Unie onder Stalin: miljoenen mensen stierven en er kwam zelfs kannibalisme voor. Deze voorbeelden sluiten nauw aan bij de huidige situatie in de Nagorno-Karabach-Artsakh: gewone burgers worden getroffen met als enige doel hun vernietiging of hun vertrek.
Geweten
Het is hoog tijd dat Nederland en de rest van het Westen de Armeniërs in Nagorno-Karabach-Artsakh actief gaan ondersteunen, in navolging van organisaties als Amnesty International en The Lemkin Institute for Genocide Prevention, die de blokkade veroordelen en de plannen van president Aliyev doorzien. De Franse Europarlementariër Nathalie Loiseau zei: „Welk land zou opzettelijk verhinderen dat zijn eigen bevolking voedsel en medicijnen krijgt?” Als we onze normen en waarden willen verdedigen in Oekraïne, dan moeten we ook aandacht hebben voor het lot van de Armeniërs in de enclave. Het weten is er, nu het geweten nog!
De auteur is historicus en schreef ”De Armeense Gruwelen” (Uitg. Verloren, 2021).
