Een keiharde aanval op de rechtsstaat?
Belangengroepen als Urgenda en Mobilisation for the Environment stappen geregeld naar de rechter om naleving van gemaakte afspraken in wet- en regelgeving af te dwingen. Heel vaak stelt de rechter hen in het gelijk. Urgenda dwong in 2019 via de rechter af dat de overheid de uitstoot van broeikasgassen moet verminderen. En Mobilisation for the Environment van Johan Vollenbroek weet geregeld via de rechterlijke macht verscherpingen van het milieubeleid af te dwingen.
De vraag namens wie deze belangengroepen het woord voeren, komt geregeld opborrelen. Dat gebeurde vorige week opnieuw tijdens de behandeling van de Klimaatwet in de Tweede Kamer. SGP-Kamerlid Stoffer vindt dat belangengroeperingen minder gemakkelijk naar de rechter moeten kunnen stappen. In een motie vraagt hij de regering een onderzoek te doen naar een manier waarop de representativiteit van belangenorganisaties beter geborgd kan worden. Veel clubs die rechtszaken aanspannen, hebben namelijk geen of weinig aanhang. BBB en JA21 zetten ook hun handtekening onder de Kameruitspraak.
Stoffer kreeg nogal wat kritiek op zijn stellingname. Dit zou een verkiezingsstunt zijn om de klimaatbeweging de voet dwars te zetten. Verder zou de motie volgens Volt-voorman Dassen „een keiharde aanval” zijn op de rechtsstaat. Ook andere linkse partijen spuwden hun gal over de ‘aanval’.
Een verkiezingsstunt lijkt het in ieder geval niet te zijn. Want de SGP heeft in de Tweede en Eerste Kamer geregeld dit punt aan de orde gesteld. En kreeg daarvoor ook steun van diverse andere partijen. Overigens besloot de Tweede Kamer dinsdag op verzoek van Stoffer de stemming over de motie uit te stellen. De SGP’er wil achter de schermen nog meer steun verwerven. Het valt niet uit te sluiten dat hij een Kamermeerderheid achter zich weet te krijgen.
Het verwijt dat er het diepst inhakt, is dat de partij een aanval doet op de rechtsstaat. Is deze aantijging terecht?
Wie geen vreemdeling is in juridisch Nederland, weet dat over de grenzen van taken en uitspraken van de rechters inzake het Urgenda-arrest uit 2019 heel wat discussie is geweest. Dat kan en dat mag, omdat we in een rechtsstaat leven. Maar om het plaatsen van kritische kanttekeningen bij de representativiteit een aanval op die rechtsstaat te noemen, gaat wel erg ver. De motie vraagt alleen om een onderzoek naar de manier waarop de representativiteit beter geborgd kan worden.
Toch hebben de linkse partijen op één onderdeel een punt. Zij wijzen erop dat de rechter de Staat houdt aan de afspraken die in wet- en regelgeving vastliggen. In die zin vormen de rechtszaken tegen de Staat de onbetaalde rekening van de falende volksvertegenwoordiging.
Het is de verantwoordelijkheid van de politiek om er zorg voor te dragen dat aanvaarde wetten ook tot uitvoering komen. Een overheid die van burgers vraagt om wetten na te leven, dient zelf het goede voorbeeld te geven.
