Vertwijfeld kijkt Turkije naar de puinhopen van duizenden wooncomplexen die met de grond gelijk zijn gemaakt tijdens de recente aardbevingen. Kloeke bouwwerken stortten als kaartenhuizen in elkaar.

De beelden van de verwoestingen maken dr. Ishan Bal „emotioneel en boos”. De lector aardbevingsbestendig bouwen aan de Hanzehogeschool Groningen toont zich „geschokt” maar „niet verrast” door de aardbevingen in dit deel van Turkije. De bouwexpert wijst erop dat aardbevingen in Japan en de VS niet tot dergelijke zware verwoestingen leiden. „Dit had kunnen worden voorkomen. Niet alles, maar wel een deel.”

De schade is verergerd door inconsistent bouwbeleid van de Turkse overheid, legt Bal uit. „Ongeveer de helft van de gebouwen in Turkse steden is niet bestand tegen aardbevingen.”

Bal, voorheen hoogleraar aan de Technische Universiteit van Istanbul, is expert in het bouwen in aardbevingsregio’s. De lector, van Turkse komaf, geeft ook regelmatig advies over het voorkomen van bevingschade door gaswinning in Groningen.

Aanscherping

Turkije heeft eind vorige eeuw veel goedkope flats uit de grond gestampt. Veel Turken trokken van het platteland naar de steden en hadden huisvesting nodig. In de jaren 90 verrezen daarbij veel illegale bouwwerken.

De Turkse overheid trok rond de eeuwwisseling de touwtjes van de bouwwetgeving aan. Bij een zware aardbeving medio 1999 in Izmit, 150 kilometer ten oosten van Istanbul, kwamen volgens officiële cijfers zeker 17.000 om het leven. De overheid controleert sinds die tijd strenger.

De regering in Ankara scherpte de bouwvoorschriften in 2018 verder aan. De nieuwste regels vereisen dat constructies in aardbevingsgevoelige regio’s bijvoorbeeld hoogwaardig, gewapend beton gebruiken. Architecten moeten verder kolommen en balken verdelen om de klappen van aardbevingen op te vangen.

Regelgeving is essentieel, handhaving is minstens zo belangrijk. Juist op het ontbreken daarvan richt zich de woede van de Turken. Ankara heeft periodiek ”bouwamnestie” verleend, een soort wettelijke vrijstelling tegen betaling, voor constructies die zijn gebouwd zonder de vereiste veiligheidscertificaten. Critici waarschuwen al jaren dat deze amnestie tot een catastrofe kan leiden bij een aardbeving. De omvang van de recente aardbevingen geven hen gelijk.

De vraag dringt zich op of het mogelijk is woningen, appartementen en flats zodanig te bouwen dat ze de impact van een aardbeving doorstaan. „Jazeker”, stelt Bal, expert aardbevingsbestendig bouwen.

Seismische basisisolatie in een bouwwerk kan een aardbeving doorstaan. De techniek bestaat uit een dubbele fundering, waarbij de opbouw is losgekoppeld van de onderbouw op de grond. Rubberen lagers of veersystemen tussen de twee funderingen vangen de klappen van een aardbeving op.

Erdogan

Turkije past deze techniek bij cruciale gebouwen toe. Bal somt op: „Brandweerkazernes, politiebureaus, datacentra. In het aardbevingsgebied zijn zeven ziekenhuizen gebouwd volgens deze methode. Alle zeven functioneren nog geheel intact.” Voor woningen is een constructie mogelijk waarbij de huizen bij een zware aardbeving wel schade oplopen, maar niet instorten. „De bewoners krijgen daarbij voldoende tijd zich in veiligheid te brengen.”

De woede van de Turken richt zich op de regering. Over drie maanden mag Turkije naar de stembus. Of president Recep Tayyip Erdogan hierdoor in de problemen komt, durft Bal niet te zeggen. „Daarvoor is het te vroeg.”