AFM-voorzitter A. Docters van Leeuwen schatte woensdag bij de presentatie van de plannen voor 2005 het aantal cv’s en maatschappen in onroerend goed op dit moment op 300, met een belegd vermogen van 2 miljard euro. Het aanbod groeit snel. Ook de zogeheten beleggersgiro’s en hedge funds, zeer riskante beleggingsproducten, staan in de belangstelling van de toezichthouder.

De AFM staat voor „een van de belangrijkste periodes in de bestaansgeschiedenis.” Komende maanden zal een aantal grote, nieuwe taken van start gaan. Zo komt een deel van het toezicht op de effectenhandel en het toezicht op accountants onder de vlag van de AFM. Wanneer dat exact het geval is, hangt af van de datum waarop een aantal relevante wetten in werking treedt.

Een mooi voorbeeld is de Wet financiële dienstverlening (Wfd). Deze moet een stevig handvat worden voor de AFM. In de Wfd zal het bestaande toezicht op de financiële bijsluiter opgaan, evenals het toezicht op het consumentenkrediet. De eerste periode na de inwerkingtreding van de wet zal de nadruk liggen op het verlenen van vergunningen aan zo’n 13.000 aanbieders van financiële diensten in een nieuw register.

Bovendien komt er een overlegorgaan dat namens vertegenwoordigende organisaties van de sector de AFM gaat ondersteunen bij het uitvoeren van de wet. De betreffende stichting, zo is de bedoeling, zal gegevens van financiële dienstverleners, ofwel tussenpersonen, verzamelen en analyseren om de AFM van advies te dienen over risico’s in de markt.

Op dit moment weten handige jongens nog slim gebruik te maken van hiaten in het toezicht. Zo kan het gebeuren dat louche figuren op een zolderkamertje een link beleggingsproduct in elkaar knutselen, dit ter beoordeling voorleggen aan de toezichthouder, die vervolgens moet constateren dat het buiten zijn bereik ligt. Vervolgens komen de bouwsprintkapitaalplannen en soortgenoten met vergelijkbare ronkende benamingen wel paginagroot in de krant. Onder aan de advertentie staat dan: ”Goedgekeurd door de AFM”.

Zulke praktijken moeten verleden tijd zijn. De Wfd biedt de AFM een vangnet voor producten met een beleggingsoogmerk die evenwel niet onder het toezicht vallen. Voor deze categorie zal de aandacht in het bijzonder uitgaan naar de kwaliteit van de informatie die de consument krijgt aangeboden. Te denken valt aan het informatiedocument (prospectus) en reclame-uitingen. Overleg met het ministerie van Financiën moet uitwijzen hoe een en ander precies vorm gaat krijgen.

Met nadruk vraagt de AFM in de tweede publiekelijk gepresenteerde jaaragenda de marktpartijen actief bezig te zijn met zelfregulering. De achterliggende gedachte is dat er pas behoefte is aan toezicht wanneer blijkt dat de markt zelf onvoldoende bijdraagt aan het waarborgen van toegang, een goede werking en vertrouwen. „Controles kunnen daardoor systematisch worden uitgevoerd: namelijk daar waar de risico’s het grootst zijn”, motiveert de Jaaragenda 2005.

Hoewel de belangstelling voor waarden en normen over haar hoogtepunt heen lijkt te zijn, stelt de AFM expliciet dat veel van de activiteiten op normoverdracht zijn gericht. Voorlichting is een bruikbaar instrument. Hoe meer bedrijven en burgers begrip voor en inzicht hebben in de regels, des te beter zij zich er uit overtuiging aan zullen houden. Dat is tenminste de optimistische wens. Waarschijnlijk heeft het adagium ”vertrouwen is goed, controle is beter” als stok achter de deur meer effect.

Als het gaat over de slager die zijn eigen vlees keurt, kunnen de accountants en hartig woordje meepraten. Na veel gesteggel, mitsen en maren komen de accountantsorganisaties in de loop van dit jaar eindelijk onder controle van de AFM. Binnen de club van registeraccountants NIVRA wordt zuinigjes aangekeken tegen de AFM. Een zinsnede in een recent persbericht dat rept van de „bewaker van de mores in de financiële sector” die zijn „tentakels uitstrekt over de pensioenfondsen” illustreert dat.

Frisse tegenzin valt ook te bespeuren bij de NOvAA, vertegenwoordiger van de accountants-administratieconsulenten. Het toezicht op beursgenoteerde ondernemingen - prima. Die vallen immers onder NIVRA. Maar verder trapt de NOvAA in het platform dat de AFM en het ministerie van Financiën adviseert over de te volgen toezichtstrategie in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) liever op de rem dan op het gaspedaal.

De nieuwe toezichthouder van de accountants houdt de handen echter stevig aan het stuur. In welke versnelling ook, de richting voor het jaar 2005 is duidelijk. Meer activiteiten in eigen land, meer samenwerking met het buitenland. Docters van Leeuwen durfde woensdag zelfs te beweren nieuwe taken altijd af te wijzen. „Maar dat helpt toch niet.”