Waar draait het voorstel precies om en waar komt het vandaan?

Buiten het oog van de consument om gaat er een wereld schuil achter veel producten die in schappen en webwinkels te vinden zijn. Bij de productie gaan er, vooral hier ver vandaan, dingen mis. Denk aan kinderarbeid, uitbuiting en schade aan het milieu.

Weliswaar zijn er richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), die ook Nederland onderschrijft. Daarin staat wat er van bedrijven wordt verwacht op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen bij internationaal zakendoen. Uit onderzoek van eind 2019 bleek dat destijds niet meer dan 35 procent van de bedrijven de OESO-richtlijnen onderschreef.

CU, SP, PvdA, GroenLinks, Volt en D66 hebben de handen ineengeslagen. Hun wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat het naleven van de OESO-regels verplicht wordt voor internationaal opererende bedrijven. In het voorstel staat dat bedrijven de plicht hebben om „alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van haar kunnen worden gevraagd” om nadelige gevolgen voor mensenrechten of het milieu in het buitenland te voorkomen. Deze algemene zorgplicht geldt voor alle ondernemingen. Daarnaast gelden er voor grote bedrijven aanvullende eisen. Zulke ondernemingen moeten bijvoorbeeld jaarlijks rapporteren over hun beleid en maatregelen voor zogeheten „gepaste zorgvuldigheid”.

Het voorstel voorziet ook in de mogelijkheid om handhavend op te treden. Zo kan grote bedrijven een boete worden opgelegd van maximaal 10 procent van de jaaromzet.

Wie zijn voorstanders van dit wetsvoorstel?

Behalve de genoemde partijen zijn ook vooral non-gouvernementele organisaties positief over het wetsvoorstel. „Waar koplopers laten zien hoe het kan, hebben de achterblijvers een zetje nodig”, schrijven vertegenwoordigers van onder meer Woord en Daad deze donderdag op de opiniepagina van het Reformatorisch Dagblad.

Onder meer Oxfam Novib, dat woensdag deelnam aan een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer, wil het liefst een nog verdergaande wet. Ook organisaties uit Ghana en de Dominicaanse Republiek kwamen aan het woord.

Tegenstanders roerden zich in de afgelopen weken. Waar komt de weerstand vandaan?

Een belangrijk bezwaar is dat als Nederland eenzijdig voor vergaande wetgeving kiest, er een concurrentienadeel is ten opzichte van andere Europese landen. Het vestigingsklimaat zou daardoor verslechteren. Ook is er bezorgdheid over de zorgplicht. Die wordt niet precies gedefinieerd, maar de rechter zou straks wel kunnen toetsen of een bedrijf er voldoende aan voldoet. Ook op de passage over reductie van CO2 is kritiek.

Overigens zijn belangrijke bezwaarden die van zich lieten horen –VVD, CDA, baggerbedrijf Boskalis en werkgeversorganisatie VNO-NCW– wél voorstander van de komst van een Europese richtlijn. Daar wordt momenteel aan gewerkt, maar waarschijnlijk wordt die een stuk minder vergaand dan het voorliggende wetsvoorstel.

Hoe nu verder?

Het is nog zeer onzeker of het wetsvoorstel in deze vorm een meerderheid haalt.

De coalitiepartijen hebben afgesproken dat Nederland nationale IMVO-wetgeving invoert. Als het voorliggende wetsvoorstel het niet haalt, moet het kabinet dus alsnog aan de slag met een eigen voorstel. Sowieso vraagt een EU-richtlijn om nationale wetgeving. Of er ooit een wet voor IMVO komt, is dus niet zozeer de vraag. Wel wanneer die komt, en vooral: hoe ver die gaat.