Excuus slavernijverleden kan niet zonder compensatie

De vraag of de Nederlandse regering haar schuld aan het slavernijverleden moet en zal uitspreken, is al vele jaren punt van discussie. De eerste keer dat ze woorden in die richting sprak, was tijdens de VN-conferentie over racisme in 2001 in Durban. Toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Van Boxtel betuigde daar „zijn diepe spijt” over het leed en onrecht dat tot slaaf gemaakte Afrikanen in het verleden was aangedaan. Maar tegelijk zei hij dat van financiële compensatie geen sprake kan zijn. Dat laatste lijkt in de achterliggende jaren een belangrijke factor te zijn geweest om ruimhartig te erkennen dat Nederland vuile handen heeft gemaakt met de handel en behandeling van Afrikanen. Afgezien van de vraag of met geld het verleden kan worden goedgemaakt, is wel duidelijk dat bij eventuele compensatie diep in de buidel moet worden getast. Wellicht daarom heeft de regering ook nu aangekondigd dat excuses maken niet betekent dat er schadevergoeding komt, afgezien van een fonds van 200 miljoen euro die onder meer zal worden gebruikt voor voorlichting en bewustwording. Hoe men ook over het besluit om excuses te maken denkt, iedereen beseft dat wie wel schuld erkent maar de schade niet vergoedt feitelijk lege woorden spreekt. Was het niet beter geweest weinig woorden te spreken en meer daden te tonen? Dat een volk zich rekenschap geeft van zijn verleden is een goede zaak. Maar doet het maken van excuses wel recht aan de feiten? Mannen als de achttiende-eeuwse predikant Smijtegelt, en later Da Costa en Groen van Prinsterer, spraken al over het kwaad dat Afrikaanse medemensen werd aangedaan. Er waren dus ook tegenstemmen. Daar gaat een algemeen excuus aan voorbij. Daarnaast is een belangrijke vraag in hoeverre de excuses oprecht zijn. Gelet op het feit dat premier Rutte nog geen jaar geleden aarzelde om excuses te maken, is die vraag niet misplaatst. Tijdens zijn bezoek aan Suriname, eerder dit jaar, zei hij wel te begrijpen dat het slavernijverleden diepe sporen heeft getrokken. Maar hij sprak geen woorden van spijt. Excuses kunnen volgens de regering pas worden gemaakt als er diep over is nagedacht. Dat laatste is een waarheid als een koe. Maar feit is dat dit thema zeker al twintig jaar boven markt hangt. In dat licht komt het besluit om excuses te maken wel laat. Het lijkt er daarom op dat het kabinet hiertoe is gekomen onder druk van de samenleving. Dat maakt dat er om meer dan een reden vragen zijn te stellen bij deze excuses en de betekenis ervan.

Excuus slavernijverleden kan niet zonder compensatie

Opinie | commentaar

RD.nl in uw mailbox?