Wilbur Perlot volgt de oorlog tussen Rusland en Oekraïne op de voet. En dan niet zozeer de strijd op de grond, maar vooral wat er over onderhandelingen wordt gezegd. Dat heeft alles te maken met Perlots werk als onderhandelingsexpert. Hij heeft in meerdere landen aan vredesprocessen bijgedragen.

Perlot kan zich niet aan de indruk onttrekken dat vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne ver weg zijn. „Als de Russische president Vladimir Poetin roept dat hij onderhandelingen wil, denk ik: voor wie zegt hij dat? Dat heeft alles te maken met de internationale steun voor de Oekraïense leider Volodimir Zelenski, want die wijst die besprekingen af. Poetin wil zo laten zien dat hij overleg wil en Zelenski niet.”

Berichten over de Amerikaanse president Joe Biden die Zelenski onder druk zou zetten om te gaan onderhandelen, kunnen volgens Perlot zijn ingegeven door binnenlandse politieke overwegingen en de gevolgen van de tussentijdse verkiezingen in de VS. „Misschien is hij bang dat het Congres vragen gaat stellen bij de wapenleveranties.”

Dat Zelenski aangeeft niet van onderhandelingen te willen weten, doet hij voor zijn eigen volk, stelt Perlot. „Dagelijks sterven er Oekraïners op het slagveld of in hun woning. Het laatste dat je dan wilt, is het idee geven wel een akkoord te willen sluiten met degene die daarvoor verantwoordelijk is.”

Wil er vrede komen, dan zullen de strijdende partijen toch een keer met elkaar een verdrag moeten sluiten?

„Dat hoeft niet in alle gevallen. Denk aan de Tweede Wereldoorlog. De tegenstander was toen duidelijk verslagen en die werd een akkoord opgelegd.

Er kan bovendien vrede worden gesloten terwijl de strijd op het slagveld nog niet is afgerond. De internationale gemeenschap dwingt dan vrede af. Dat gebeurde bijvoorbeeld in Bosnië. In het geval van Oekraïne en Rusland zouden de Verenigde Staten en China dit kunnen doen. Als dat al gebeurt, is het nog de vraag of Kiev en Moskou hiermee akkoord gaan. Ik zie trouwens niet gebeuren dat de VS en Europa Oekraïne laten vallen als dat land zegt: „Wij vechten door”.”

U sluit uit dat de VS en Rusland een deal zullen sluiten buiten Oekraïne om?

„Dat lijkt me onmogelijk. Ze zouden een akkoord kunnen sluiten over een aantal zaken die voor de Russen belangrijk zijn. Washington heeft echter niets te zeggen over Oekraïens grondgebied en kan daar geen beloftes over doen.”

Hoe komen de partijen hier uit?

„Dat is niet te voorspellen, laten we dat vooropstellen. Er zijn heel veel deskundigen die al in maart aangaven hoe een deal eruit kan zien. Dat is heel voorbarig. Uiteindelijk moeten de strijdende partijen tot een akkoord komen. En daarvoor moet er iets fundamenteels veranderen.”

Zoals?

„Als Poetin van het toneel verdwijnt, verwacht ik dat er snel vrede komt. Dat is een mogelijkheid. Laat de groep om Poetin heen hem vallen? Dat is de vraag.

Een drastische verandering in het oorlogsgebied kan eveneens een ommekeer teweegbrengen. Denk aan een doorbraak van de Oekraïners, zodat ze de Krim gaan bedreigen.”

Er zijn contacten waarbij het tot uitwisseling van krijgsgevangenen is gekomen, er is een graanakkoord gesloten. Hoe duidt u die gesprekken?

„Het is positief dat het gebeurt, maar het heeft weinig met structurele oplossingen te maken. Israël en Hamas wisselen ook gevangenen uit. Het is echter geen signaal dat er een oplossing voor hun conflict in de buurt is.”

Mensen vragen zich af hoe een oplossing van het conflict na zoveel bloedvergieten überhaupt mogelijk is?

„Meer dodelijke slachtoffers hoeft niet te betekenen dat een oplossing van een conflict verder weg komt te liggen. Waar het om gaat is: hebben beide partijen het gevoel dat ze in een patstelling zitten? En, doet dat aan beide kanten zodanig pijn dat het beter is om tot een akkoord te komen? Dat moment lijken ze niet te hebben bereikt.”

Perlot wijst er bovendien op dat „vrede een proces van de lange adem is. Beide partijen moeten na het sluiten van een wapenstilstand constant laten zien dat het hun om vrede te doen is. Stel dat Oekraïne en Rusland tot een akkoord komen, dan krijg je het punt: gaan ze dit voor langere tijd volhouden? Als er een bestand komt dan volgen er daarop nog vele stappen voordat er sprake is van vrede. Bij iedere stap moeten de twee partijen zeggen: „We hebben weer wat vertrouwen in elkaar gekregen, want we hebben samen weer iets bereikt.”

Welke stappen moeten de landen zetten om weer vertrouwen in elkaar te krijgen?

„Dan moeten we denken aan de krijgsgevangenen: worden die uitgewisseld? Komt er duidelijkheid over vermisten? Er zijn veel Oekraïense burgers naar Rusland gegaan. Komen die straks terug? Hoe zit het met de wederopbouw? Gaat Rusland dat betalen? Dan is er nog de waarheidsvinding, een heel moeilijke kwestie. Dat zijn allemaal zaken die moeten worden opgelost. In feite zijn het vervolgmomenten in een proces, waardoor vrede duurzamer wordt. Vrede is iets wat twee landen samen moeten doen. Op dit moment gaan Moskou en Kiev niets samen doen.”