„Stel dat je denkt: „Het examen is voor mij een schitterende manier om te laten zien dat ik alle stof beheers. Als ik al tot de eindexamens gekomen ben, heb ik alles in huis om ze te halen. De examens zijn het strikje eromheen, de kers op de taart.” Zo’n positieve insteek levert veel minder examenstress op. Kijk naar de toekomst, zoek naar de positieve kanten. Door examen te doen kun je straks beginnen aan een interessante vervolgopleiding of een leuke baan. Als het lastig is om je dit voor te stellen, kun je het visueel maken. Zet een kaartje met de tekst ”Ik ga het halen” op je bureau. Of zoek een foto van het beroep waar je straks voor door kunt leren.”

Normaal
Examenstress voelt niet prettig, maar het is een normale reactie, vertelt Karakoç. „Als je examen moet doen staan je lichaam, denken, gevoel en concentratie op scherp. Alles wat je in de voorgaande tijd geleerd hebt, moet er op dat moment uit komen. Je moet alles geven en daar reageert je lichaam op: je krijgt pijn in je buik, je wordt misselijk of je ademhaling gaat hoog zitten. Daarbij spelen emoties en gedachten op. Het examen is eng. Kan ik het? Wat als ik zak? Je gaat piekeren of je wordt bang. Dat alles versterkt elkaar, waardoor je je naar kunt voelen. Daarbij komt dat stress niet per definitie slecht is. Het heeft positieve kanten: spanning zet je aan om te leren en je uren te gaan maken. De stress activeert je lichaam om alert te zijn, het zorgt voor focus en concentratie. Wie geen stress heeft, komt nergens aan toe. In sommige gevallen eist de spanning teveel aandacht op. Dan is het niet helpend, maar belemmerend.”

Karakoç raadt leerlingen aan relaxed om te gaan met hun spanning. „Als je door de stress de nacht voor het examens niet geslapen hebt, is het niet nodig om je grote zorgen te maken. Op dat moment kun je de examens gewoon maken. Houd er wel rekening mee dat je energie ’s avonds inzakt.”

Doelen
Een goede voorbereiding scheelt volgens Karakoç in de stress. „Zorg ervoor dat je de stof beheerst. Bedenk hoeveel uren je erin moet stoppen en kijk naar de korte termijn. Heb je de uren gemaakt? Dan mag je tevreden zijn en hoef je niet meer te twijfelen of je genoeg gedaan hebt. Stel haalbare doelen, zodat je daarna kunt ontspannen.” Niet alle manieren om te ontspannen zijn even goed, weet Karakoç. „Ga een eind wandelen, speel met de hond of bak iets lekkers. Zo kom je op andere gedachten.”

Afleiding
Je gedachten geven niet altijd een goed beeld van hoe het met je is, legt Karakoç uit. „Vaak denk je dat je door kunt, maar je lichaam voelt aan dat je rust nodig hebt. Een goede manier om ervoor te zorgen dat je niet te ver gaat, is je dag indelen in blokken. Studeer drie kwartier en neem dan een kwartier pauze waarin je ontspant en afstand neemt van je leerwerk.”
Als de spanning oploopt is het goed om afleiding te zoeken. Luister muziek, bekijk grappige filmpjes van puppy’s of katten of doe iets anders waar je blij van wordt. „Leg je aandacht even bij iets anders, dan zul je merken dat de spanning daalt.

Eten en drinken
Om je examens goed te kunnen maken, is het belangrijk dat je genoeg energie hebt. Ga op tijd slapen en zorg dat je voldoende rust krijgt. Kijk uit met energiedrankjes: ze geven even een snelle piek, maar daarna zakt je energieniveau weer in. Drink niet teveel cafeïne, want het is niet de bedoeling dat je gaat stuiteren.

Karakoç: „Gebruik voor je eindexamen geen kalmerende middelen, zoals Valdispert of Valeriaan. Begin er in ieder geval niet op het laatste moment mee, omdat je niet weet wat voor effect deze middelen hebben. En bedenk ook: Heb ik het wel echt nodig? Het is beter om te weten dat je voorbereid bent en dat de examens ook best spannend mogen zijn. Wanneer je toch iets kalmerends wilt slikken, is het verstandig om langs de huisarts te gaan. Enige spanning hoort bij het examen en je lichaam, gedachten en emoties reageren daarop. Blijf de baas over je gedachten en probeer niet mee te gaan in negatieve gedachten. Benoem voor jezelf wat er gebeurt: „Ik merk dat ik gespannen ben en dat is prima, want het examen gaat ergens om.” Zo zorg je ervoor dat je je aandacht en concentratie optimaal kunt gebruiken tijdens het examen.”