Subthema 'Oud Goud'

In het Letterkundig Museum worden in een dun mapje vier kostbare velletjes papier bewaard. Ze zijn volgeschreven in een duidelijk handschrift en ondertekend met haar naam: Gera Kraan-van den Burg. Meteen al, bij de eerste regels, is duidelijk dat de tekst een samenvatting is van haar levensloop: ”Als kind was ik een leeswolf, die -zonder uitgesproken school -knap te zijn- voor haar opstellen de beste cijfers kreeg en op haar negende jaar De Delftse Wonderdokter verslonden had.”

Voor meesterverteller P. de Zeeuw J. Gzn. was schrijven niet alleen ambacht. Hij beschouwde het als hoge roeping. ”Een jeugdschrijver heeft een verantwoordelijke taak, want hij werkt niet gering mee aan de opvoeding van kinderen, van ons volk dus.” En De Zeeuw kweet zich van zijn taak. Zijn oeuvre omvat meer dan 200 titels.

Vertellen en een boodschap doorgeven. Meer wilde de schrijver H. te Merwe niet doen. Hij was zich bewust niet in de schaduw te kunnen staan van de grote verteller W. G. van der Hulst: ”Die stond ergens ver weg. Dan kwam er niets en dan kwam er nog eens niets. En dan kwamen wij.” Ook Anne de Vries beschouwde hij als zijn meerdere. ”Maar ik weet ook dat er mensen zijn die nog slechter schrijven dan ik.”

Zijn naam is onlosmakelijk verbonden met de Alblasserwaard. Daar situeerde Jo Ooms zijn romanfiguren: rijke boeren, behoeftige dagloners, hupse meidjes, vrijgezelle gezusters en calvinistische dominees. Hoewel hij geen groot schrijver was, wist de daggelderszoon daarmee velen te boeien. Tot Maarten ’t Hart toe.

Piet Risseeuw beschikte over de gave mensen te observeren. Dat blijkt uit zijn romans, dat blijkt ook uit de stimulerende rol die hij in de christelijke schrijverswereld speelde. Hij kende iedereen, had oog voor ontluikend talent, stimuleerde beginnende schrijvers zonder zijn hoge idealen te verloochenen. Halverwege de twintigste eeuw was Risseeuw de spin in het web van de christelijke literatuur. Daarom is de laatste aflevering in deze serie aan hem gewijd.

Jelle Piebes, Hotse Hiddes, Lubbert Klazes. Onvergetelijke karakters schiep Sibe van Aangium in zijn jeugdboeken, echte Friezen met een onverwoestbare liefde voor het vaderland, maar ook laaghartige verraders. Intussen voerde de auteur zelf een geheel andere strijd dan zijn hoofdpersonen. In het echte leven, waarin hij Hendrik Steen heette, stond hij als predikant midden in de conflicten die de Gereformeerde Kerken tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw verdeelden.

Voor alles was hij een meesterverteller. Eerst op school en na 1945 in zijn boeken. De romans van Barend de Graaff waren erg in trek bij de gewone man en vrouw van na de oorlog. Eind jaren zeventig ging het tweemiljoenste exemplaar al over de toonbank. Zijn bekendste verhaal is ”Het geslacht van Garderen”, met als hoofdpersoon de levensgenieter en mensenkenner Lange Hermen, de heiden van Meerkerk. In Lange Hermens afschuw van onwaarachtigheid en dubbelhartigheid herkende Barend de Graaff zichzelf.

Het liefst tikte Aart Romijn de manuscripten voor zijn vele boeken in de huiskamer op een typemachine. De ’rooie’ protestants-christelijke schoolmeester-schrijver uit Amsterdam was geen studeerkamergeleerde. Ook geen salonsocialist trouwens. En al helemaal geen zondagschristen.

Over de literatuur van haar tijd had mevrouw van Hoogstraten-Schoch een kort oordeel: ”Zeer bedenkelijk.” Haar eigen werk werd op soortgelijke manier door literatuurcritici bestempeld. Het deerde de gevierde auteur allerminst: schrijven zag ze vooral als roeping en de liefhebbers van haar familieromans waren er niet minder om.

Veel schrijvers van oorlogsboeken werden na de oorlog dapper. K. Norel was het al in de bezettingsjaren. Aan den lijve ondervond hij wat een anti-Duitse houding met zich meebracht. Wellicht verklaart dat het succes van zijn ”Engelandvaarders”, ”Vliegers in het vuur” en andere mannen van stavast.