Het Nederlands moet af en toe naar de kapper

De commissie van de Nederlandse Taalunie die bekendstaat als Werkgroep Spelling ligt zwaar onder vuur in de pers. Tot dusver hebben de leden van de commissie gezwegen, maar de vuurtjes worden zo opgestookt dat het langzamerhand tijd wordt te reageren. Anders zou men bijna denken dat de druktemakers het gelijk aan hun zijde hebben. Ik moet zeggen, het is ook niet tot mijn eigen genoegen dat ik nu in plaats van reïntegratie met een trema re-integratie met een streepje zou moeten schrijven, want ik was aan het woord gewend met trema, al wist ik dat bij afbreking het streepje na re- wel opdook. Zou moeten schrijven, zeg ik, want ik zal ongetwijfeld veel woorden blijven schrijven zoals ik dat gewend ben. De regels uit het Groene Boekje zijn ook niet bedoeld voor direct gebruik bij het schrijven. Niemand hoeft ze uit het hoofd te gaan leren, want je spelt de woorden zoals ze in je geheugen zitten. Er is ook geen enkele sanctie op het overtreden van de spellingswet, maar dat dringt niet goed tot de protesterenden door. Alleen de overheid en het onderwijs hebben er echt mee te maken. Ook zonder sancties.

Consistentie Wie de moeite neemt om zorgvuldig na te gaan welke inconsistenties er dit keer zijn weggewerkt, zal verbaasd staan over hoeveel er inmiddels is gerepareerd en hoezeer de weg is voorbereid naar een stadium waarin af en toe alleen maar de aanpassingen van nieuwe woorden aan het Nederlandse taaleigen moeten worden beregeld en waarin wordt rekening gehouden met de taalontwikkelingen op het gebied van het gebruik van streepjes, hoofdletters en apostroffen.

De taalkundigen weten ook het best dat het nooit mogelijk is om volledige consistentie te krijgen, want taal als systeem en taal in gebruik zijn veel te complexe systemen -of liever families van systemen- om dat voor elkaar te krijgen als het gaat om de notatie ervan in een systeem met geheel andere eigenaardigheden en voorschriften.

Een tienjarige exercitie waartoe de Nederlandse overheid blijkbaar besloten heeft, is nog niet eens zo gek. Wat mij betreft mag het ietsje minder frequent, maar het lijkt me bijvoorbeeld verstandig om rekening te houden met het verschijnen van het (elektronische) Algemeen Nederlands Woordenboek van het INL in 2018. Af en toe even naar de kapper om wat bij te punten: het is helemaal niet zo’n gek idee. Om vreemde woorden niet al te veel te remmen bij hun inburgering. Om harde wetenschappelijke resultaten op het gebied van leerbaarheid en leesbaarheid te gebruiken. Om ontwikkelingen die zich blijken door te zetten te ontdoen van onnodige uitzonderingen.

Taalsysteem Iedereen die ook maar enig inzicht heeft in taal als een systeem dat in ontwikkeling is en zal blijven en in de enorme complexiteit om taal en notatiesysteem zinnig op elkaar af te stemmen, doet er goed aan te beseffen dat elk voordeel zijn nadeel heeft, maar ook elk nadeel zijn voordelen, om met de levenswijsheid te eindigen van iemand die doorgaans aanzienlijk minder boze reacties oproept dan leden van de Werkgroep Spelling.

Maar ik vrees dat een oproep tot een serieuze, diepgaande maar ook ontspannen discussie geen effect zal hebben zolang taalgebruikers blijven denken dat een goede taalbeheersing hetzelfde is als inzicht in het taalsysteem, dat wonderlijke en schitterende vermogen van de mens waar we nog maar zo weinig van weten.

De auteur is emeritus hoogleraar aan de faculteit letteren van de Universiteit Leiden.

Het Nederlands moet af en toe naar de kapper

Opinie

RD.nl in uw mailbox?