De uit Amerika overgewaaide trend zorgt in Nederland voor steeds meer drukte in de winkelstraten. Veel winkels adverteren nu al met hoge kortingen om consumenten te verleiden tot aankopen. Echter, die zijn veelal helemaal niet nodig, signaleert consumentenpsycholoog Patrick Wessels.

Waarom doen mensen rondom Black Friday zo massaal hun inkopen?

„Dat heeft alles te maken met onze verlies-
aversie. Stel dat je nu vijftig procent korting krijgt op een product van tweehonderd euro. Dat betekent dat ik dat product voor honderd euro in plaats van tweehonderd euro kan krijgen. Maar als ik wacht tot morgen, dan moet ik nog bovenop die honderd euro mijn voordeel, wat ik nu heb, bijleggen. Dat verlies doet psychologisch pijn. Ik moet dus nu het voordeel pakken, anders ben ik te laat. Tenminste, dat zegt mijn brein.”

Hoe ga je om met de druk in je brein om weer te veel te kopen tijdens deze dagen?

„Het beste advies wat ik kan geven: ga niet naar de winkel, kijk niet online naar reclames, luister geen radio, kijk geen televisie en lees geen krant. Dat is de enige manier om je er tegen te wapenen. Die verliesaversie kun je namelijk niet uitzetten. Je wordt onbewust beïnvloedt, ook al denken mensen dat dit mechanisme op hen geen invloed heeft.

Maar de consument kan zich de komende weken toch moeilijk thuis opsluiten?

„Daarom kun maar beter gewoon accepteren dat je beïnvloedt wordt. Bepaal vervolgens wat je wel en niet wil kopen. Dat werkt net zo als het boodschappenlijstje bij de supermarkt. Bedenk wat je wil uitgeven en aan welke eisen het aan te schaffen product moet voldoen. Bespreek dat met iemand die belangrijk voor je is. Op die manier creëer je twee extra drempels bij het doen van aankopen. Je moet niet alleen je zelf overtuigen –dat is niet zo moeilijk– maar ook de ander waar je afspraken mee hebt gemaakt.”

Lees ook

Black Friday: koopjesfestijn, maar tegenbeweging groeit

Heb je nog andere praktische adviezen om de koopdruk het hoofd te bieden?

„Zorg dat je niet in de verleiding komt om te kopen. Mensen kopen veelal uit verveling, dan zijn ze ontvankelijk voor aankopen die bij nader inzien toch niet nodig blijken te zijn. Op het moment dat je een hobby hebt gevonden, in het bos gaat wandelen of met een iemand koffie gaat drinken, heb je minder verveling. Dat kan je behoeden voor onnodige aankopen.

Als je dan toch de winkelstraat ingaat, bepaal dan het budget en neem dát geld mee om inkopen te doen. Koop datgene wat je nodig hebt. Stel dat je een wasmachine wil aanschaffen van zevenhonderd euro, dan zal de verkoper proberen of je toch een apparaat wil dat meer mogelijkheden heeft maar nét wat duurder is. Als je daar op ingaat, overtuigt je brein je dat het een prima deal is.

Dus ons brein zet ons eigenlijk op het verkeerde been?

In dit geval wel. Maar dit betekent niet dat ons brein eigenlijk niet goed werkt; integendeel. Stel dat ik voor een zaal van honderd mensen een presentatie moet geven. Mijn brein vertelt mij dat ik het bij een eerdere presentatie voor dertig mensen best goed heb gedaan, terwijl dat natuurlijk helemaal niet zo hoeft te zijn. Maar dan heb ik wél het vertrouwen om een volgende stap nemen. Als dat mechanisme niet werkt, blijven we op de bank zitten en durven we geen grootse plannen uit te voeren.”

Is de constante druk om met Black Friday inkopen ook niet een onnodig zware belast voor je mentale welzijn?

„Het is ongezond om steeds bezig te zijn met het scoren van de beste deal. Maar de beste deal is nog altijd om vooral niets te kopen. Als je het niet van plan bent en je koopt iets uit een reclamefolder, dan had je het niet nodig. Het erge is dat we onszelf die druk opleggen omdat we ons continu afmeten aan wat anderen doen en hebben.”

Met welke argument kan een consument, die een nutteloze inkoop wil doen, op andere gedachten worden gebracht?

„Wees jezelf ervan bewust dat je wordt beïnvloed op het moment dat je toch nutteloze inkopen doet. Denk daar goed over na als je in de winkel staat. Wellicht wordt het dan ietsje moeilijker om tot koop over te gaan.”