Ergens in 2020 kwam de jubileumdatum van de Nederlandse Patiëntenvereniging (NPV) beetje bij beetje in zicht. Binnen de vereniging leidde dat tot de vraag of het een idee zou zijn de NPV-bundel ”Wat is goed?” te voorzien van een actuele opvolger. Het boek, met als ondertitel ”Medische ethiek voor elke dag”, dateerde al van 2015 en sindsdien hebben de ontwikkelingen niet stilgestaan, verduidelijkt Van Dijk. Na intern beraad ging het licht op groen en op 1 oktober, de officiële jubileumdag, is de presentatie van een nieuwe uitgave. „Er is nog steeds belangstelling voor zo’n publicatie”, zegt de directeur van de vereniging, die sinds enkele jaren formeel NPV - Zorg voor het leven heet.

Waar leidt u dat uit af?

„Onder andere uit de verkoop ervan na NPV-activiteiten. Bij elke lezing die ik verzorg, steek ik vooraf een stapeltje exemplaren bij me en bijna altijd raak ik er een paar kwijt.”

Wat is de opzet van de nieuwe uitgave?

„Wij zien die primair als een toerusting voor onze achterban en dan met name de jongere generatie. Zeg maar even: voor de eigen mensen die tegen dilemma’s aanlopen en die je vanuit de Bijbel bij de hand wilt nemen. Het boek gaat ook gebruikt worden in het christelijk onderwijs, mede met het oog daarop hebben we gespreksvragen toegevoegd.”

In de periode waarin Ruth Seldenrijk en Esmé Wiegman aan het roer stonden, verschenen soortgelijke handboeken ook op de markt. Wil elke NPV-directeur zijn eigen editie hebben?

„Ha, nee dat zou een curieuze argumentatie zijn. Ik kan natuurlijk niet voor mijn voorgangers spreken, maar ongetwijfeld is het levend willen houden van de medische ethiek, vanuit een christelijke optiek belicht, ook voor hen de drijfveer geweest. Een boek blijft toch altijd wat meer dan een podcast hè. Ons verhaal verdient het gewoon dat je tegen elke geïnteresseerde kunt zeggen: Hier valt het allemaal na te lezen. Alsjeblieft, pak maar aan.”

Er zijn verenigingen waarbij de organisatorische aftakeling zichtbaar is ingezet, zodra ze de veertig jaar aantikken. Hoe zit dat bij de NPV?

„Er is bij de NPV ontzettend veel waar ik alleen maar dankbaar voor kan zijn. Zo ben ik gezegend met geweldige medewerkers. Maar ik denk ook aan de manier waarop de instroom van giften zich ontwikkelt. Vorig jaar ontvingen we bijna 2 ton uit legaten. Dat is meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2017. De inkomsten uit baten en fondsenwerving zijn in vier jaar omhooggegaan, van ruim 6 ton naar bijna 1 miljoen.

Het is zeker niet in ons nadeel dat we een goede naam hebben bij het ministerie van VWS. Dat kan ik zonder schroom zeggen, want ik heb daar niet voor gezorgd. Dat is echt iets wat door mijn voorgangers is opgebouwd. In coronatijd gingen er stemmen op in de Tweede Kamer om extra steun vrij te maken voor patiëntenverenigingen die hard geraakt werden door alle lockdownmaatregelingen. Het ministerie heeft toen een bedrag van 3,3 miljoen beschikbaar gesteld voor in totaal tien verenigingen en zo’n 3 ton daarvan was bestemd voor de NPV. Dat ervaar ik echt als een geweldige opsteker.

Overigens hebben ook wij, net als veel andere verenigingen, te maken met een ledenbestand dat vergrijst. Zo’n 8000 van mijn 50.000 leden zijn 80-plus. Elk jaar raken we honderden leden kwijt als gevolg van overlijden of opname in een verpleeghuis. Om die aan te vullen met jongeren is echt wel een ding; al kregen we er vorig jaar bijna duizend nieuwe leden bij. Dat laat zien dat campagnevoeren werkt.

Onze vrijwilligerstak heeft in coronatijd een flinke tik gehad. Een aantal ouderen, die van geen ophouden wisten, is toen gestopt. Dankzij die eenmalige impuls van VWS hebben we flink kunnen werven en binnen acht tot negen maanden hadden we er 900 vrijwilligers bij. We zijn nu aan het verkennen of die ook een rol kunnen spelen binnen de formele zorg, bijvoorbeeld in de verpleeghuizen uit onze achterban. Want ook daar piept en kraakt het, net als overal in de zorg.”

De NPV neemt als prominent lid van het Platform Zorg voor Leven krachtig stelling in het abortusdebat. Kan de groeiende giftenstroom een uiting zijn van de waardering die de achterban daarvoor heeft?

„Ja dat kan. Opkomen voor het leven is en blijft iets wat in de brede achterban van de NPV op groot draagvlak kan rekenen; zowel ter linker- als ter rechterzijde. Het komt voor dat ik op maandag word benaderd door het Kerkblad van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland met de vraag of ik wat bouwstenen kan aanleveren voor een stukje over de Week van het Leven. En op vrijdag van een evangelische ondernemer de vraag krijg: Ik wil mijn donatie aan de NPV verhogen. Wat zou een goede bestemming kunnen zijn?

De eerste Week van het Leven ging van start met een budget van 25.000 euro. Bij latere edities hebben we gezegd: Als we de hele samenleving willen bereiken, bijvoorbeeld met een flyer die huis aan huis wordt verspreid, hebben we een eigenlijk een bedrag nodig van 1,5 à 2 ton. Dat is toen met vrees en beven op de begroting gezet, nadat ik eerst had laten nagaan welke opties er waren om eventuele tekorten te kunnen afdekken. Maar sinds die keer werken we standaard met zo’n begroting en de achterban heeft ons nog nooit beschaamd. Ik leid daaruit af dat een eerlijke koers waarin je je niet schaamt voor je boodschap, ook naar buiten toe niet, echt bestaansrecht heeft.”

Pleidooien voor het beter beschermen van het ongeboren leven klinken tegenwoordig ook wel uit de monden van vertegenwoordigers van JA21 en FVD. Doet dat schade aan het imago van de NPV, bijvoorbeeld doordat jullie verhaal wordt gezien als populistisch-rechts?

„Ik weet hoe framing werkt, dus dat is iets waar je altijd alert op moet zijn. Maar laten we wel zijn, wij roepen als NPV anno 2022 niets anders dan in 1982, namelijk: wees zuinig op het leven. Nu komen er inderdaad nieuwe groepen die dat ook roepen en dan krijgen wij het verwijt: Jullie schurken wel heel erg tegen hen aan. Ja, dááág. Zo lust ik er nog wel een paar.”

Kan een Kamerlid van JA21 u bellen om advies als hij of zij een Kamerdebat over abortus voorbereidt?

„Overal waar ik welkom ben, ga ik naar binnen. En op ons kantoor is de lijn: je helpt iemand altijd verder als die de NPV om informatie vraagt.”

Wanneer komt het dan aan op die alertheid voor framing waar u het zo-even over had?

„Ik word bijvoorbeeld liever niet in één adem genoemd met bepaalde lieden van Forum voor Democratie. Die partij is op veel vlakken zo geradicaliseeerd dat ik daar huiverig voor ben. In het verleden heeft FVD overigens ook wel eens voor proabortusmoties gestemd. Hun agenda is behoorlijk dubbelzinnig, je legt daar niet zomaar je vinger op. Toen hij nog op de intellectuele toer was, heeft Baudet ook wel eens opgeroepen tot een fundamenteel debat over abortus. Dat spreekt me dan weer meer aan, maar die grilligheid noopt tot grote behoedzaamheid.”

Wat doet het met de moraal van het Platform Zorg voor Leven als er, zoals vorig jaar, 960 klachten worden ingediend bij de Reclame Code Commissie tegen de prolifecampagne?

„Inhoudelijk hadden die klachten natuurlijk niets om het lijf. Je hebt een paar influencers die iets los willen maken, de rest holt daar achteraan. Natuurlijk, binnen elk team is het zo dat de een daar wat gevoeliger voor is dan de ander. Als ik naar mijn hoofd geslingerd krijg dat het beter was geweest als ook ik als foetus geaborteerd zou zijn, glijdt dat meteen van mij af. Maar de jongere garde schrikt wel even van zoiets. Die liggen soms wakker van de hardheid, van de haat waarmee ze bijvoorbeeld als vrouwenhaters worden weggezet. Vergeet overigens niet dat er tegenover die 960 klachten evenveel, nee, veel meer steunbetuigingen staan. Dan denk ik aan de stroom van bedankjes, waarin mensen zeggen: „Dankjewel voor dit geluid”, „dankjewel omdat jullie het zo professioneel aanpakken” en aan de voorbede van de kerken. Dat is goud.”

In coronatijd zijn veel groepen, zoals voor- en tegenstanders van vaccinatie, tegenover elkaar komen te staan. Ook in de NPV-achterban liepen de gemoederen soms hoog op.

„Klopt, op ons hoofdkantoor kregen we tal van telefoontjes en reacties binnen. Ik heb mensen aan de lijn gehad die alles uit de kast haalden om mij ervan te overtuigen dat corona één groot complot was en afsloten met de bezorgde vraag: Is het u nu duidelijk wat hier allemaal achter zit? Bill Gates, geheime chips; alles wat je maar aan wappietaal kunt bedenken, kwam voorbij. En toch heeft corona ons maar tien opzeggingen gekost. Want telkens als ik duidelijk maakte dat ik het toch echt anders zag, reageerden mensen bijna altijd met: Nou, dat is dan ontzettend jammer. Maar als jullie dan maar wel blijven opkomen voor het leven… dan houd ik het lidmaatschap nog even aan. Die inzet voor het leven; dat is toch iets wat mensen verenigt en wat verschillen overstijgt.”

De NPV combineert de beleidsbeïnvloeding in Den Haag nog altijd met de vrijwillige (palliatieve) hulpverlening en met de advies- en toerustingsfunctie voor de achterban. Hoe lang is dat nog vol te houden?

„Als het aan mij ligt nog heel lang, vanwege de enorme meerwaarde. Bestaat er spanning tussen die twee? Zeker. Als je in de hulpverlening altijd maar bezig bent met specifieke casussen kun je zomaar los groeien van je identiteit en principes. Ben je alleen maar stevig bezig met het neerzetten van je punt, het prikkelen van de opinievorming, dan kan het zomaar dat je vergeet je daarbij goed rekenschap te geven van het kwetsbare. Als ik me politiek ergens over moet uitspreken, helpt het me ontzettend als de mensen van onze advies- en toerustingslijn me daarvoor even een casus voorhouden. Dat doet echt wat met mijn woordkeus. Het helpt me de liefde en de waarheid bij elkaar te houden, en daar gaat het om. In ons spreken als NPV moet dat de lijn zijn, ook in de Week van het Leven als het weer over abortus gaat. Liefde slaat uiteraard op liefde voor ongeboren leven en voor de onbedoeld zwangere vrouw, en op de toon die we aanslaan. Geen pijn doen, niet bewust krenken, nee, liefde. Aan de andere kant: een abortus stopt wel een kloppend hart, er wordt menselijk leven gedood. Die waarheid moet ook worden gezegd.”