De Utrechtse godsdienstwetenschapper was woensdag een van de forumleden op de winterconferentie van de reformatorische studentenvereniging CSFR. Tegenhanger van Steenbrink was drs. Rafiq Fris, medeoprichter van het Muslim Information Center (MIC) te Den Haag.

„Godsdienstige waarden en normen zijn afhankelijk van de cultuur”, aldus Steenbrink. Hij illustreerde dit aan de hand van een voorbeeld. „Iemand uit Tsjetsjenië zei eens tegen mij: Als de profeet Mohammed een Tsjetsjeen was, zou hij het moslims niet hebben verboden om alcohol te gebruiken.” Deze woorden van de Utrechtse godsdienstwetenschapper dr. K. A. Steenbrink veroorzaakten onder de luisterende studenten de nodige hilariteit.

Pijnlijk werd het toen de beide forumleden aan het eind van de discussie als dank een fles wijn ontvingen. De moslim Rafiq Fris, die om religieuze redenen geen alcohol drinkt, maakte er desgevraagd echter niet zo’n groot probleem van: „Ik ben geen Tsjetsjeense moslim. Ik denk dat ik mijn buren er blij mee ga maken.”

In het Brabantse Someren kruisten beide heren op een forumdiscussie de degens over de rol van religie in het wereldgebeuren. Het was de bedoeling dat naast Steenbrink en Fris ook D66-Tweede-Kamerlid Van der Ham deel zou uitmaken van het forum. Hij was echter verhinderd vanwege een bijeenkomst elders in het land.

Voorafgaand aan de discussie las Fennand van Dijk, student filosofie en politicologie te Leiden, een column voor over de mogelijkheid van een toekomstige moslimzuil. „Is Nederland in 2020 een betere samenleving met een islamitisch kraamzorgzusje van de Reformatorische Stichting Thuiszorg? En een Islamitische Nationale Horecavereniging ”Uw kebab is onze zorg”?” zo vraagt hij zich hardop af.

Van Dijk ziet in een moslimzuil geen oplossing voor de grote spanningen tussen de islam en de pluriforme Nederlandse rechtsstaat. De moslimgemeenschap voldoet niet aan een aantal noodzakelijke randvoorwaarden. Zo ontbreekt een etnische en sociaal homogene groep. „De moslimgemeenschap is een lappendeken van etnische en politieke clubs die hoogstens voor de vorm -dat wil zeggen voor het innen van subsidies- samenwerken. Sterker nog, zonder de belangstelling van de overheid zouden de diverse koepels als los zand uit elkaar vallen”, aldus de student.

Over de eerste besproken stelling -ten diepste wordt de wereldpolitiek niet bepaald door economie, maar door religieuze overtuigingen en tegenstellingen- verschillen de beide forumleden van mening. Steenbrink: „De aanleg van de Betuwelijn heeft niet met religie te maken.”

Volgens de Utrechtse theoloog kan religie conflicten opblazen, maar anderzijds ook zorgen voor het nodige „uithoudingsvermogen” in een samenleving. „Religie speelt geen leidende rol meer.” Steenbrink ziet meer in ethische autonomie als leidinggevende factor. „Waarom zou religie het monopolie moeten hebben op zaken als milieu, economie en bijvoorbeeld seksualiteit en seksuele geaardheid?”

Zijn opponent is het niet helemaal eens met de stelling. „Het concept ”din” in de islam is meer dan ons begrip van religie of godsdienst. Het heeft een holistisch karakter en omvat het hele leven van een oprecht gelovige. Helaas zijn er mensen zoals Bin Laden die hier verkeerd mee omgaan. Hij claimt oprecht te zijn, maar diskwalificeert zichzelf door zijn acties. Nu is er ook in de politiek nog veel machtsmisbruik. We hopen op een betere tijd, waarin de politiek wel bepaald wordt door het geloof van oprechte gelovigen”, aldus de tot de islam bekeerde moslim Fris.

Een meerderheid van de aanwezige studenten is het eens met de stelling dat sommige godsdiensten een gevaar vormen voor de samenleving en daarom verboden moeten worden. Ook de beide forumleden stemmen in met de stelling. Fris noemt bewegingen met demonische trekken. Steenbrink denkt aan de Moon-sekte, „een levensgevaarlijke stroming.” Hij is er echter zeker van dat religie niet zal verdwijnen uit de samenleving. „Net als kunst en voetbal zal religie een belangrijke factor blijven.”

Op de vraag van conferentievoorzitter en forumleider Cors Visser of er nog studenten zijn die het theocratische principe wensen te verdedigen, blijft het ijzig stil. Uiteindelijk neemt één student het woord. Zijn formuleringen zijn echter zodanig dat ook de forumleden ermee in kunnen stemmen.

Drs. Rafiq Fris bekent dat zijn standpunt in dezen gewijzigd is. Toen hij zich net van het christendom tot de islam bekeerde, eind jaren zestig, was hij naar eigen zeggen een stuk fanatieker. „Ik was roomser dan de paus. Gelukkig ben ik in gaan zien dat dat zaadje leidt tot extremisme. Nu huldig ik het standpunt dat je mag zeggen dat je geloof het beste is, maar niet het enige ware.”