Het is een van de adviezen die dr. David I. Smith deze woensdag geeft tijdens een conferentie op Driestar Hogeschool in Gouda over ”christelijke onderwijspraktijken in een digitaal tijdperk”. Smith is directeur van het christelijk onderwijsinstituut aan Calvin University in het Amerikaanse Grand Rapids.

De Engelsman, inmiddels 22 jaar werkzaam in de Verenigde Staten, heeft vaker op de Driestar gesproken. Hij werd bekend van zijn boek ”Geloven in lesgeven. Didactiek als christelijke praktijk” (2020). Zijn boodschap: de christelijke identiteit van de school moet alle vakken doortrekken, zowel de les als het lesmateriaal.

In Amerika verscheen in dat jaar het volgende boek: ”Digital life together. The challenge of technology for christian schools”. Samen met zijn drie medeauteurs deed Smith daarvoor onderzoek binnen het christelijk onderwijs in de VS. Ze besteedden 36 uur aan gesprekken met groepen leerkrachten, ouders en schooldirecteuren. Bij 75 leraren gingen ze plotseling op bezoek in de klas om de dagelijkse lespraktijk te observeren. Zes docenten die voortrekkers zijn in de digitale ontwikkeling van hun school, werden onderwerp van een verdiepende studie, waarbij de onderzoekers wekenlang meekeken in het klaslokaal. Daarnaast besteedden de vier wetenschappers vele uren aan het doornemen van de 28.000 documenten die scholen hun aanreikten.

Wat in die documenten opviel, was dat de christelijke scholen zich diepgaand bezonnen op de voors en tegens van bijvoorbeeld het gebruik van laptops in de klas. Maar wanneer het gebruik ervan routine was geworden, was van bezinning vaak weinig sprake meer. „Passages in documenten worden eenvoudigweg naar een volgend jaar gekopieerd. In één geval zagen we een bepaalde typefout meerdere jaren terugkomen.”

Vertrouwen

De ontwikkeling van nieuwe mediamogelijkheden gaat snel. Zo snel dat scholen er de handen aan vol hebben om alles bij te benen. Daardoor komen ze aan bezinning minder toe, constateerden de vier Amerikaanse onderzoekers. „Er lijkt veel vertrouwen te bestaan dat de nieuwe technologie het onderwijs vooruithelpt”, zegt Smith. „Als je echter specifieker onderzoek doet, is het beeld genuanceerder. We vroegen of de technologie de christelijke missie van de school ondersteunt. Ja, zei 77 procent van de leraren en 70 procent van de ouders. Maar ze bleken het vooral bevorderlijk te vinden voor de onderzoeksvaardigheden van leerlingen. Toen we vroegen of de technologie bijdraagt aan een geestelijk verrijkende leeromgeving, reageerde slechts 51 procent van de leraren en 40 procent van de ouders positief. En bij de vraag of de moderne media de karaktervorming ondersteunen, antwoordde slechts 35 procent van de leraren en 31 procent van de ouders bevestigend.”

Voor de leervaardigheden zijn de digitale ontwikkelingen ook niet onverdeeld positief, zegt de Amerikaanse hoogleraar. „Natuurlijk bieden ze veel gelegenheid om informatie op te zoeken en te verwerken. Ook kunnen docenten leerlingen meer persoonlijke hulp bieden. Maar moderne media maken jongeren ook gemakzuchtig. Als leerlingen vragen over een artikel moeten beantwoorden, zijn ze er een meester in om op internet een antwoord te vinden zonder het stuk gelezen te hebben.”

Al sinds de moderne media de wereld veroverden, zijn christelijke ouders en scholen diepbezorgd over al het slechts dat jongeren op internet onder ogen kunnen krijgen, constateert Smith. „Leerlingen weten dan ook heel goed dat ze pornografische of gewelddadige websites moeten wegklikken of de laptop moeten dichtklappen en hun leraar waarschuwen. Op dat gebied is hun gedrag soms beter dan dat van volwassenen. Een ander gevaar zien opvoeders echter minder: dat van consumentisme. Toen we achter in de klassen observeerden, zagen we veel jongeren commerciële websites bezoeken. Porno kijken mag niet, dat wisten ze wel, maar onder de les –zelfs de godsdienstles– schoenen uitzoeken of een nieuw type auto bekijken, vinden ze blijkbaar heel normaal. De discussie over de moderne media is te veel versmald tot een aantal slechte onderwerpen, maar het moet over het totale mediagebruik gaan.”

Beeldvorming over de voor- en nadelen daarvan klopt niet altijd, beklemtoont Smith. „Als positieve ontwikkeling hoorden we noemen dat leerlingen via nieuwe media gemakkelijk met jongeren in andere delen van de wereld kunnen communiceren. Dat bleek echter in slechts 6 van de 75 geobserveerde klassen te gebeuren.”

Altijd bereikbaar

Aangelegen punt is de tijd die digitale media opslokken. „Een van de scholen in ons onderzoek reserveert een uur per week voor niet-digitaal contact. Leerlingen mogen met elkaar praten en werken terwijl er geen digitale verbinding met de buitenwereld is. Ze vinden het heerlijk.”

De digitale mogelijkheden kunnen als een dwangbuis worden ervaren. „Vroeger was een leraar vrij als hij de schooldeur achter zich dichttrok, al moest hij ’s avonds wel wat correctiewerk doen en zijn lessen voorbereiden. De komst van e-mail heeft de verwachting gewekt dat er altijd communicatie mogelijk is. Ouders en leerlingen verwachten antwoord, en snel ook.”

Dat is zelfs onder schooltijd het geval. „Het gebeurde dat ouders om twee uur ’s middags de leerkracht mailden dat ze hun dochter om kwart over twee zouden oppikken, en ze gingen ervan uit dat hij dat zou lezen. Ik heb weleens gezien dat een leraar zijn leerlingen aan het werk zette en vervolgens zelf direct in zijn mailbox keek. Toen we erover doorpraatten, werd duidelijk hoe belastend docenten het vinden dat ze altijd bereikbaar denken te moeten zijn. Het zet bij sommigen zelfs hun huwelijk onder druk.

Onderling spraken de docenten niet over het stellen van grenzen. Dus elke leraar probeerde zijn werk zo goed mogelijk te doen, en ze wilden ook voor elkaar niet onderdoen, dus ze moesten minstens zo hard werken als hun collega’s.”

Bezinning

Smith en zijn medeauteurs wilden geen zwartgallig beeld neerzetten. „Er is altijd technologie in school geweest. Een potlood komt ook voort uit een technische ontwikkeling. Die ontwikkelingen hebben altijd positieve en negatieve kanten gehad. ”Helping and hindering”, noemen we dat in Amerika. We wilden nu geen boek schrijven waarin de teneur is dat de moderne media geweldig zijn of juist dat ze de kinderen verwoesten. Het beeld is complex. Maar laat daar binnen scholen wel over nagedacht en gepraat worden. Spreek bijvoorbeeld af wanneer leraren bereikbaar moeten zijn en wanneer niet. En wat de leerlingen op hun laptop of iPad mogen doen en wat niet.”

Dat moet wel controleerbaar zijn, zegt Smith. „Achter in een klas zie je veel. We zagen hoe leerlingen op Facebook keken. Anderen in hun buurt gingen meekijken en zo was een hele groep afgeleid van de les. Zodra de leraar in de buurt kwam, wisselden ze snel van scherm. Een van de scholen had daar een mooie oplossing voor: elk apparaat wordt door twee leerlingen gebruikt; op die manier kan een leerling niet snel even allerlei websites bezoeken.

Kinderen moeten op een goede manier leren omgaan met moderne media. Uit ons onderzoek blijkt dat ze daar tijdens hun vervolgstudie en in hun latere leven profijt van hebben. Gewetensvorming werpt haar vruchten af.”

Spiegel

In hoeverre de resultaten van het onderzoek op Amerikaanse scholen vergelijkbaar zijn met die in andere landen, weet de onderwijskundige uit Grand Rapids niet. „Hopelijk kunnen ze voor scholen in andere landen wel een spiegel zijn. Neem als school in elk geval de tijd om de voor- en nadelen van technologische ontwikkelingen te blijven doordenken. De behoefte daaraan bemerkten we zeker ook bij nieuwe leraren, die de bezinning in de begintijd niet hebben meegemaakt.”

www.onchristianteaching.com