„Tijd voor een ongevaccineerde, zonnebrandcrèmevrij en zaadolie-loze zomer”, postte opiniemaakster Eva Vlaardingerbroek onlangs op Instagram. Vlaardingerbroek, die bekendstaat als antivaxer, is niet de enige die zonnebrandcrème afwijst. Het Braziliaanse supermodel Gisele Bündchen noemt het zelfs vergif.

Volgens gezondheidscoach Jesse van der Velde beschermt zonnebrandcrème tegen uv-straling. „Echter”, schrijft hij op zijn website, „als de uv-beschermende stoffen die in zonnebrandcrème zitten geabsorbeerd worden door de huid neemt het aantal vrije radicalen (reactieve stoffen, MC) in het lichaam toe, en die verhogen het risico op de meest kwaadaardige vorm van huidkanker: melanomen.”

Stelling: Gebruik van zonnebrandcrème verhoogt het risico op kanker.

Onwaar, stelt dr. Jorrit Terra, dermatoloog bij Isala Dermatologisch centrum in Zwolle. „We weten dat veel crèmes in de huid trekken en dat daarbij mogelijk vrije radicalen gevormd kunnen worden. Maar het is onjuist dat hierdoor kanker zou ontstaan.”

Wel zijn er dierstudies gedaan waaruit een verhoogd risico op kanker bleek, zegt dermatoloog dr. Marlies Wakkee van het Erasmus MC en gespecialiseerd in huidkanker. In een van deze studies kregen muizen via hun voedsel zonnebrandcrème met de chemische filter oxybenzone toegediend. Als de crème echter op de huid van de dieren werd aangebracht, nam het risico op kanker niet toe. Zonnebrandcrème kun je daarom beter niet opeten, adviseert Wakkee.

Daarnaast bevatten bepaalde minerale zonnebrandcrèmes zinkoxide of titaniumdioxide in nanodeeltjes. „Dit trekt niet verder in dan in het buitenste laagje van je huid, maar als je het in hoge doseringen inademt, kan het kankerverwekkend zijn”, zegt Wakkee. „Daarom mag dit stofje niet in sprays zitten, maar kan het wel veilig worden toegepast in crèmes.”

Stelling: Bijna alle crèmes bevatten chemicaliën die je hormoonhuishouding verstoren.

Volgens gezondheidsblogger Rosa Kleve kunnen chemische stoffen die in veel zonnebrandcrèmes zitten, leiden tot onder meer onvruchtbaarheid, overgewicht en allergieën. Dat schrijft ze op energiekevrouwenacademie.nl.

Grotendeels onwaar, zeggen Wakkee en Terra. Ze wijzen erop dat er strenge controle berust op de veiligheid van zonnebrandcrèmes.

Het is wel waar dat geparfumeerde crèmes huidirritatie kunnen geven en contactallergie kunnen veroorzaken, erkent Terra. „Als je continu wordt blootgesteld aan parfum, kun je daar allergisch voor worden. Wil je dat voorkomen, dan zou ik de niet-geparfumeerde crèmes aanraden.”

Chemische filters kunnen in het bloed worden opgenomen, weet Terra. „Bij de ene soort gebeurt dat meer dan bij de andere. Maar de hoeveelheden die wij gebruiken, hebben geen nadelig effect op onze gezondheid.”

Stelling: Minerale filters zijn beter dan chemische.

Omdat blogger Kleve zich zorgen maakt over de veiligheid van chemische filters, adviseert ze minerale filters te gebruiken. Deze trekken niet in de huid, maar blijven erop liggen. De filters bevatten meestal zinkoxide of titaniumdioxide.

Omdat minerale filters een witte waas veroorzaken, geven de meeste mensen de voorkeur aan chemische filters, zegt Terra. Het voordeel van de huidverkleuring is wel dat je kunt zien waar je hebt gesmeerd, voegt Wakkee toe.

Chemische zonnebrandcrèmes werken op een andere manier. Terwijl minerale filters op de huid blijven liggen en zonlicht reflecteren, trekt de chemische variant in de bovenste laag van de huid en absorbeert deze het zonlicht, verklaart Wakkee. „Dit type crème bevat stoffen waarover beweringen bestaan dat ze het risico op kanker zouden verhogen. Maar hier is geen wetenschappelijk bewijs voor. Je loopt veel meer risico op kanker door níét te smeren.”

Stelling: Zonnebrandcrème beschermt niet tegen huidkanker.

Onderzoekers die in 2018 gegevens van ruim 300.000 mensen analyseerden, konden geen beschermend effect van zonnebrandcrème ontdekken. Gebruik van het middel leidde niet tot een verminderd voorkomen van melanomen en andere vormen van huidkanker.

Er zijn eerder zelfs studies geweest waaruit bleek dat gebruikers van zonnebrandcrème een hoger risico op kanker lopen, weet Wakkee. Dat betekent volgens haar echter niet dat de crème nutteloos is. „Zonnebrand kan een vals gevoel van veiligheid geven, waardoor mensen denken onbeperkt de zon in te kunnen. Dan is het niet vreemd dat er in deze studies vaker huidkanker wordt gevonden of dat geen vermindering wordt gezien van het aantal huidkankers. Crème moet je echt zien als laatste beschermingsmiddel tegen de zon en niet als oplossing om uren in de zon te bakken.”

Dat beaamt Terra. „In Australië zeggen ze: „Slip, slap, slop.” Dat betekent: smeren, kleren, weren. Gebruik zonnebrandcrème, draag bedekkende kleding, en zoek op het juiste moment de schaduw op.”

Volgens Terra is er voldoende wetenschappelijk bewijs dat zonnebrandcrème schadelijke uv-straling neutraliseert en daarmee het risico op huidkanker verlaagt.

Stelling: Zolang je niet verbrandt, is er niets aan de hand.

„Daar kan ik me grotendeels in vinden”, zegt Terra. „Want we weten dat zonverbranding de grootste risicofactor voor huidkanker is.”

Met name verbranding op jonge leeftijd staat in verband met een hoger risico op het krijgen van een melanoom, de meest agressieve vorm van huidkanker. Maar ook chronische blootstelling aan de zon verhoogt de kans op kanker, stelt Wakkee. „Ook al verbrand je niet, dan kan je huid toch schade oplopen. Dat zie je bij mensen die veel in de zon zijn: zij hebben sneller rimpels en pigmentvlekken.”

Terra bevestigt dat. Hij ziet veel schilders, hoveniers en bouwvakkers met huidkanker voorbijkomen. „Huidkanker is een bedrijfsrisico. Werkgevers zouden daarin moeten voorzien. Waarom zou een bouwvakker wel veiligheidsschoenen krijgen maar geen uv-werende kleding of zonnebrandcrème?”

Stelling: Aan het begin van de zomer een keer flink verbranden is goed, want dan bouw je weerstand op voor de rest van de zomer.

Onzin, vindt Terra. „Je moet je huid juist geleidelijk laten wennen aan de zon. Door blootstelling aan met name uv-b wordt je huid dikker en krijg je een betere natuurlijke bescherming.” De Zwolse dermatoloog is er daarom geen voorstander van om „je elk moment vol te plamuren” met zonnebrandcrème. „Stel je gaat om 8.00 uur naar buiten en smeert je elke twee uur dik in. Dan krijgt je huid geen kans om aan de zon te wennen. Als je dan een keer vergeet je in te smeren, verbrand je. Tegen patiënten zeg ik daarom vaak dat ze rustig ’s ochtends vroeg en eind van de middag onbeschermd naar buiten kunnen.”

Ook mét zonnebrandcrème kun je je huid laten wennen aan de zon, zegt Wakkee. „Vooral in het voorjaar, als je huid nog weinig felle zon heeft gezien, doe je er goed aan zonnebrand te gebruiken. Daarmee bouw je meer weerstand op dan door je te laten verbranden.”

Ook mensen met een bruine huid doen er goed aan zich in de zomer te smeren, stelt Wakkee. „Een zongebruinde huid is vergelijkbaar met een zonnebrandcrème met een beschermingsfactor van ongeveer 6. Je kunt je daarom beter insmeren met een zonnebrandcrème van factor 30; dat biedt meer bescherming.”

Stelling: Als je veel smeert, krijgt je huid te weinig kans om vitamine D aan te maken.

Wakkee: „Dan moet je echt heel dik smeren en om de twee uur, precies zoals we het adviseren. In de praktijk doen we dat minder goed. Daardoor maakt je lichaam toch wel genoeg vitamine D aan. Elke dag twintig minuten in de zon lopen met blote handen is voldoende. Je hoeft daarvoor dus niet in bikini in de tuin te liggen. Vitamine D kun je overigens ook uit je voeding halen, zoals vette vis.”